Γιάννης Γκούρας: Τα λιγότερο γνωστά στοιχεία της ζωής του

Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ήταν ο Γιάννης Γκούρας. Τρομερός πολεμιστής και ικανότατος στρατηγικός νους αλλά και πονηρός και φιλόδοξος. Με όλα αυτά τα στοιχεία να ολοκληρώνουν την τρομακτική προσωπογραφία του στάθηκε δίπλα σε μεγάλους αγωνιστές αλλά υπήρξε και αντιμέτωπός τους.

Η ζωή του

Γεννήθηκε το 1791 στη Ντρέμισσα ή Γκουρίτσα της Φωκίδας, από φτωχή οικογένεια. Όταν ήταν μικρός έβοσκε τα πρόβατα ενός Τούρκου αγά. Στα 17 του, προτίμησε να πάρει τα άρματα από την ταπεινή δουλειά του ραγιά τσοπάνη. Έτσι, από παιδί εξασκήθηκε στα όπλα. Ήταν ξάδερφος του Πανουργιά και αυτόν ακολούθησε από την αρχή. Τρία χρόνια πριν από την Ελληνική επανάσταση του 1821, υπηρέτησε ως απλός στρατιώτης κοντά στον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που τότε ήταν οπλαρχηγός στη Λιβαδειά και στην υπηρεσία του Αλή πασά. Στην αρχή ο Ανδρούτσος είχε τον Γκούρα για να φροντίζει τον σκύλο του που τον έλεγαν Σαμψών, αλλά, στη συνέχεια, κέρδισε την εμπιστοσύνη του αρχηγού του. Έτσι, ο Ανδρούτσος τον έκανε πρωτοπαλίκαρό του. Τότε, τρία χρόνια δηλαδή πριν την Επανάσταση ο Πανουργιάς μυεί στο μυστικό της Φιλικής Εταιρείας τον Γκούρα. Στις 24 Μαρτίου 1821, ο Πανουργιάς ξεσήκωσε την περιοχή των Σαλώνων και έστειλε τον Γκούρα στο Γαλαξίδι για να στρατολογήσει τους εκεί Έλληνες. Αμέσως μετά, ο Γκούρας λαμβάνει μέρος στην πολιορκία των Σαλώνων. Ύστερα, έρχεται η μάχη της Αλαμάνας και μετά το Χάνι της Γραβιάς. Ο Γκούρας ήταν ο πρώτος που ακολούθησε τον Ανδρούτσο μέσα στο χάνι. Αργότερα, ήταν η μάχη στα Βασιλικά, όπου και εκεί ο Γκούρας με μια στρατηγική κίνηση ήρθε στα όπισθεν του εχθρού και κατάφερε μεγάλες απώλειες στον Οθωμανικό στρατό. Το Μάη του 1822 η κυβέρνηση πρότεινε στον Γκούρα να αναλάβει την αρχηγία του σώματος στην Λειβαδιά. Ουσιαστικά, δηλαδή, να μπει στην θέση του Ανδρούτσου. Όμως ο Γκούρας αρνήθηκε. Μετά την καταστροφή του Δράμαλη στο Μοριά και την ανακήρυξη του Ανδρούτσου ως αρχιστράτηγου της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, ο ίδιος ο Ανδρούτσος διόρισε τον Γκούρα ως φρούραρχο της Αθήνας. Ο Γκούρας σαν φρούραρχος ήταν σκληρός και φιλοχρήματος. Στην θέση αυτή έμεινε μέχρι τον Νοέμβρη του 1824. Μετά, όταν το 1824 η κυβέρνηση Κουντουριώτη, Κωλέττη κλπ. εξαπέλυσε τον εμφύλιο πόλεμο, ο Γκούρας κατέβηκε στην Πελοπόννησο με πολύ στρατό και στράφηκε εναντίον τον ανταρτών. Διάφοροι αγωνιστές στα απομνημονεύματά τους αναφέρουν τις βιαιότητες, την μανία και την μεγάλη φιλοχρηματία του Γκούρα και των ανθρώπων του κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Σαν τελείωσε ο εμφύλιος το 1825, ο Γκούρας διορίστηκε αρχηγός των στρατοπέδων της Ανατολικής Ελλάδος. Ωστόσο, τον περισσότερο καιρό έμεινε στην Αθήνα. Μόνο μια φορά εκστράτευσε στην Αταλάντη αλλά για να πιάσει τον Ανδρούτσο. Ο Ανδρούτσος ξεγελάστηκε και έπεσε στην παγίδα του Γκούρα. Τότε, τον έστειλε δεμένο στην Αθήνα και τον έκλεισαν στον Βενετσιάνικο πύργο της Ακρόπολης για να τον δολοφονήσουν ο Μαμούρης, ο Τριανταφυλλίνας και οι άλλοι την νύχτα 4^ης προς 5^ης Ιουνίου 1825 κατόπιν εντολής του Γκούρα. Τον επόμενο χρόνο, Ιούνιο του 1826, ο Γκούρας κλείστηκε στην Ακρόπολη με την οικογένειά του και πολιορκήθηκαν από τον Κιουταχή. Πολλοί στρατιώτες του λιποτακτούσαν και έφευγαν και έτσι αναγκάστηκε ο ίδιος να τους επιθεωρεί για να μην φεύγουν. Την νύχτα 30^ης Σεπτεμβρίου προς 1^η Οκτωβρίου 1826, κατά την διάρκεια μιας τέτοιας επιθεώρησης, χτυπήθηκε στον κεφάλι από μια σφαίρα και έπεσε νεκρός. Τον κήδεψαν σαν ξημέρωσε και όλοι ορκίστηκαν να υπερασπιστούν την Ακρόπολη επειδή περισσότερο τους το είχε ζητήσει η γυναίκα του Γκούρα και όχι για τον νεκρό αρχηγό τους.

Τα λιγότερο γνωστά στοιχεία της ζωής του Γκούρα

Πώς τον περιγράφει ο ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος («Η Ελληνική Επανάστασις», εκδόσεις «Μέλισσα»):

«Η φύσις είχε προικίσει τον Γκούραν με πλούσια δώρα. Με αρρενωπόν κάλλος, ρωμαλέος, με λεβέντικον παράστημα, με λευκήν επιδερμίδα, ξανθός με άφθονα μαλλιά, με εκφραστικά ωραία μάτια, με πλατύ μέτωπον, γελαστός, με έντονον έκφρασιν προδίδουσαν το ζωηρόν πνεύμα του, κατέκτα το περιβάλλον του. Πειθαρχικός εις τους ανωτέρους του, ευπροσήγορος εις τους κατωτέρους του, ευχάριστος εις την συναναστροφήν παρά την αγροίκον αγωγήν του, λακωνικός εις την ομιλία και με ακριβολογίαν και χαρακτηριστικήν φρασεολογίαν προδίδουσαν σκέψιν ταχείαν και ορθήν, επεβάλλετο εις όλους.» (Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/541,© SanSimera.gr)

Ο Ανδρούτσος σώζει τον Γκούρα

Κάποτε, ο Αλή πασάς ήθελε να σκοτώσει κάποιον Τούρκο της Αθήνας, εχθρό του. Τότε, έδωσε εντολή στον Ανδρούτσο να πραγματοποιήσει την δολοφονία. Ο Ανδρούτσος, με την σειρά του, θεώρησε ως καταλληλότερο για αυτή την δουλειά τον Γκούρα. Ο Γκούρας έφερε σε πέρας την αποστολή του αλλά δεν έφυγε αμέσως από την Αθήνα και οι Τούρκοι ύστερα από ανακρίσεις κατάφεραν να τον εντοπίσουν. Τον έπιασαν και τον έστειλαν δεμένο στον πασά της Χαλκίδας. Ο Ανδρούτσος, μόλις το έμαθε αυτό, έπιασε τον σταυλάρχη και τον υπασπιστή του πασά της Χαλκίδας που έτυχε εκείνες τις μέρες να είναι στη Λειβαδιά. Τότε, παράγγειλε στον πασά της Χαλκίδας πως αν δεν ελευθερώσει τον Γκούρα, θα σκοτώσει τους ανθρώπους του. Έτσι, ο πασάς αναγκάστηκε να ελευθερώσει τον Γκούρα.

Ο γάμος του με την Ασήμω Λιδωρίκη

Ο γάμος του Γκούρα με την Ασήμω Λιδωρίκη, τον Φεβρουάριο του 1823, υποβοήθησε την προσέγγιση του στη Διοίκηση. Η οικογένεια της νύφης ήταν προύχοντες από το Λιδωρίκι που είχαν κερδίσει κύρος και αξιώματα στην αυλή του Αλή Πασά. Συμμετείχαν στην επανάσταση ως πολιτικοί συντελεστές στην Ανατολική Ρούμελη. Το συνοικέσιο αυτό έδωσε στον Γκούρα ερείσματα στην πλευρά της Διοίκησης, ιδίως κατά το 1824, όταν οι εξ αγχιστείας συγγενείς του παρατάχθηκαν με την κυβέρνηση Κουντουριώτη. Η Ασήμω Λιδωρίκη, τον Δεκέμβριο του 1823, εγκαταστάθηκε μέσα στο Ερεχθείο, όπου έως τότε διέμενε η οικογένεια του Ανδρούτσου και συμμετείχε οπλισμένη στις δράσεις της φρουράς. Μετά το θάνατο του Γκούρα, κατά τη δεκάμηνη πολιορκία από τον Κιουταχή, συμμετείχε στη διεύθυνση του φρουρίου. Η γυναίκα του Γκούρα σκοτώθηκε στις 12 Ιανουαρίου 1827 από βόμβα που χτύπησε το Ερεχθείο.

Η βαρβαρότητα

Ο Νίκος Σαρρής ήταν 29 χρονών, ψηλός, ξανθός και γεροδεμένος. Στη Λάρισα κλείστηκε στην φυλακή επειδή αντιστάθηκε στου Τούρκους. Όταν πέθανε ο Χουρσίτ πασάς, στη Λάρισα, προκλήθηκε μεγάλη αναταραχή. Μέσα σ’ αυτήν, ο Σαρρής, βρήκε την ευκαιρία να δραπετεύσει. Τότε, πήγε στην Αθήνα την εποχή που ήταν φρούραρχος ο Γκούρας. Ο Σαρρής, τον καιρό αυτό, εμπόδιζε τους ανθρώπους του Γκούρα να κακομεταχειρίζονται τους Αθηναίους. Έτσι, ο Γκούρας αποφάσισε να τον εξοντώσει. Με την πονηριά του ο Γκούρας, έστησε κάποιο επεισόδιο στην αγορά, για να προκαλέσει τον Σαρρή. Τότε, ο Γκούρας τον συνέλαβε, τον έδεσε και τον πήγε στην Ακρόπολη. Ύστερα, έδωσε εντολή να τον θανατώσουν και να τον διαμελίσουν. Αφού τα έναν αυτά οι άνθρωποι του Γκούρα, άρχισαν να ρίχνουν ένα-ένα τα κομμάτια από κάτω, που βρίσκονταν οι Αθηναίοι και παρακολουθούσαν φωνάζοντας: «Θέλετε πόδι; Πάρτε. Θέλετε πλευρό; Πάρτε.»

Όλα σε έναν

Ο Γκούρας ήταν φίλος με τον Κωλέττη. Έτσι, όταν έβρισκε ευκαιρία άρπαζε όσα χρήματα ή ακίνητα γινόταν από το δημόσιο. Μια μέρα, ο Γκούρας, είχε βγει περίπατο με τον Μακρυγιάννη, στον οποίο προξένευε μια ανιψιά του. Κάποια στιγμή γυρίζει και του λέει: «Τα σπίτια και τα χωράφια του πρώην τούρκου διοικητή της Αθήνας θα τα πάρω εγώ για όσα μου χρωστά το έθνος». Ο Μακρυγιάννης τότε του απαντά: «Εσύ πήρες ολόκληρους θησαυρούς από το δυστυχισμένο έθνος για στρατόπεδα στην Αθήνα και την Πελοπόννησο. Πόσος είναι ο στρατός σου; Ούτε 300 άντρες και πληρώνει όλη η ανατολική Ελλάδα και η κυβέρνηση γι’ αυτούς. Γύμνωσες όλο τον κόσμο. Και δόντια έβγαλες εσύ και ο Μαμούρης και με το τσεκούρι σκότωσες ανθρώπους… Τελικά εσύ θα γίνεις Μεμεταλής και ο Μαμούρης σου Μπραΐμης και εμάς θα μας πάρετε είλωτες. Να τη χέσω τέτοια λευτεριά, όπου θα κάνω εγώ εσένα πασά». Ο Γκούρας του απαντά: «Τι κουβεντιάζεις έτσι;» και ο Μακρυγιάννης του αποκρίνεται: «Έτσι κουβεντιάζω. Όταν τα πάρεις εσύ αυτά και οι φίλοι σου, να με φτύσεις».

Η προφητεία του Γκούρα

Ο Γκούρας σκοτώθηκε την νύχτα της 30^ης Σεπτεμβρίου προς 1^η Οκτωβρίου 1826, όπως είπαμε και παραπάνω. Λίγες μέρες πριν είχε πει στην γυναίκα του: «Αν πεθάνω, κοίτα να φυλάξεις την τιμή μου, και τότε ο Θεός θα σε σώσει. Σου εύχομαι να απολαύσεις όλα αυτά που σου αφήνω με τη διαθήκη μου. Αν όμως φανείς άπιστη και με ξεχάσεις γρήγορα, ο Θεός θα σε στείλει αμέσως κοντά μου». Δεν πέρασαν δεκατρείς μέρες από τον θάνατο του Γκούρα και η Ασήμω Γκούραινα αρραβωνιάστηκε με τον Νίκο Κριεζιώτη, έναν στρατηγό. Λίγους μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 1827, από τα βλήματα των κανονιών γκρεμίστηκαν δύο κολώνες του Ερεχθείου. Μέσα βρισκόταν η Ασήμω με 14 άλλες γυναίκες. Με τον χαλασμό που προκλήθηκε κατέρρευσε η στέγη και την πλάκωσε. Έτσι, επαληθεύτηκε η «προφητεία» του Γκούρα.

Παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή του θανάτου του Γκούρα μέσα από τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη:

Πηγές:

1) ΧΡ.Α.ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821,1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Α’, σελ. 393-397

2) ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, ΟΣΑ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2016, Σελ. 162-164

3) ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ ΣΤ. ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ, ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΔΕΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ, ΙΚΑΡΟΣ, 2012, Σελ. 89

4) Γιάννης Γκούρας – Βικιπαίδεια (wikipedia.org) (https://el.wikipedia.org/wiki/Γιάννης_Γκούρας)

5) Γιάννης Γκούρας – Βιογραφία – Σαν Σήμερα .gr (sansimera.gr) (https://www.sansimera.gr/biographies/541)

Δείτε το σύντομο βίντεο: