Στις 5 Ιουνίου του 1898 γεννιέται ένας από τους σπουδαιότερους Ισπανούς ποιητές, μέλος της λεγόμενης «Γενιάς του ’27», ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Η ποίηση του Λόρκα είναι η ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Μέσα από την λατρεία του για τη ζωή, την ομορφιά και τον έρωτα δημιούργησε τα σπουδαιότερα έργα της Ισπανικής ποίησης.
Το πάθος του για τον έρωτα προς το ίδιο φύλο, καθώς και οι αριστερές του ιδέες, ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην εκτέλεσή του κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.
Και όπως έχει γράψει και ο Νίκος Εγγονόπουλος στο ποίημα του «ΝΕΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΟΥ ΠΟΙΗΤΟΥ ΦΕΝΤΕΡΙΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ ΣΤΙΣ 19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΤΟΥ 1936 ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΑΝΤΑΚΙ ΤΟΥ ΚΑΜΙΝΟ ΝΤΕ ΛΑ ΦΟΥΕΝΤΕ»:
[…] μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει πως
από καιρό τώρα
-και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα-
είθισται
να δολοφονούν τους ποιητάς
Η ζωή του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Σαν σήμερα, στις 5 Ιουνίου του 1898, γεννήθηκε σε ένα μικρό Ανδαλουσιανό χωριό της Περιφέρειας της Γρανάδα, ο Φεντερίκο ντελ Σαγράδο Κοραθόν ντε Χεσούς Γκαρθία Λόρκα. Ο πατέρας του, Φεντερίκο Γκαρθία Ροδρίγες, ήταν γαιοκτήμονας και η μητέρα του (δεύτερη γυναίκα του πατέρα του), η Βιθέντα Λόρκα Ρομέρο, ήταν δασκάλα.
Η μητέρα του ήταν ο άνθρωπος που τον ενέπνευσε προς οτιδήποτε καλλιτεχνικό και η ίδια ασχολήθηκε με την εκπαίδευσή του, μεταδίδοντάς του το πάθος για το πιάνο και τη μουσική. Ο μικρός Φεντερίκο, πολύ πριν μάθει να μιλάει, ήξερε να τραγουδάει τα δημοτικά τραγούδια και λάτρευε την κιθάρα.
Η παιδική ηλικία του ήταν ευτυχισμένη και ήρεμη δίπλα στα τρία αδέρφια του, τον Φραγκίσκο, την Κοντσίτα και την Ιζαμπέλ.
Σε ηλικία 11 ετών, το 1909, η οικογένεια Λόρκα μετακομίζει στη Γρανάδα, μια πόλη που τον σημάδεψε και την ανέφερε πολύ συχνά στα έργα του. Θα σπουδάσει αρχικά στο «Colegio del Sagrado Corazón» και στη συνέχεια, το 1914, θα γραφτεί στο Πανεπιστήμιο, όπου θα ξεκινήσει Νομικές σπουδές (επιθυμία του πατέρα του) και μετέπειτα θα ασχοληθεί με τη φιλολογία.
Στη Γρανάδα έρχεται σε επαφή με τις γειτονιές των τσιγγάνων και τη ζωή τους και οι εμπειρίες του καταγράφονται στο έργο του «Τσιγγάνικο Τραγουδιστάρι».
Το 1919 μετακομίζει στη Φοιτητική Κατοικία του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης, την «Residencia de Estudiantes», ένα χώρο ο οποίος λειτουργεί ως ανοιχτό πανεπιστήμιο και πολιτιστικό κέντρο. Γνωρίζεται με τον Λουίς Μπουνιουέλ και τον Σαλβαδόρ Νταλί. Η γνωριμία του με το νεαρό ζωγράφο θα τον εντυπωσιάσει και θα γοητευτεί από την εμφάνιση και την προσωπικότητά του. Η σχέση αυτή θα εμπνεύσει τον Λόρκα και θα γράψει ένα ποίημα, μέσα από το οποίο θα εκφράσει την ομοφυλοφιλική του αγάπη.
Εκείνο το διάστημα θα γνωριστεί και με τον διευθυντή του Teatro Eslava, Γκρεγόριο Μαρτίνεθ Σιέρρα. Ο ίδιος θα τον προτρέψει να γράψει και να σκηνοθετήσει το πρώτο του θεατρικό έργο «Τα μάγια της πεταλούδας», έργο το οποίο δεν αποδέχθηκε το κοινό με θετικά σχόλια.
Στη Φοιτητική Κατοικία της Μαδρίτης, ο Λόρκα θα ζήσει εννιά χρόνια, μέχρι το 1928, με παράλληλα ταξίδια στο εξοχικό του στη Βαρκελώνη και στο Καδακές, όπου τον φιλοξενούσε ο Σαλβαδόρ Νταλί. Αξίζει να σημειώσουμε, πως αυτή η σχέση, από την πλευρά του Λόρκα, είχε ερωτικό χαρακτήρα.
Εκείνη την περίοδο, ο Λόρκα θα ασχοληθεί έντονα με την λογοτεχνία, τη μουσική και την τέχνη και με συνοδοιπόρο τον καθηγητή Μαρτίν Δομίνγκεθ Μπερουέτα θα ταξιδέψει στην Καστίλλη. Το ταξίδι του αυτό θα το αποτυπώσει στη συλλογή πεζογραφίας «Εντυπώσεις και Τοπία».
Το 1920 γνωρίζεται με τον συνθέτη Μανουέλ δε Φάγια και μαζί οργανώνουν το πρώτο ερασιτεχνικό φεστιβάλ Ανδαλουσιανής φλαμένγκο μουσικής, το Cande Jondo. Σε αυτό το φεστιβάλ ο Λόρκα εμπνέεται από τις παραδόσεις της τσιγγάνικης μουσικής και την ενσωματώνει στα έργα του. Το «Poema del canto jondo» και το «Primer Romancero Gitano» τον κατατάσσουν ανάμεσα στους πιο γνωστούς ποιητές της Ανδαλουσίας και της τσιγγάνικης κουλτούρας και τον περιλαμβάνουν στα μέλη της «Γενιάς του ’27», ανάμεσα στους Luis Gernuda, Jorge Guillen, Pedro Salinas, Rafael Alberti κ.α.
Εκείνη την περίοδο θα συνθέσει το «Ποίημα του Κάντε Χόντο», ένα τραγούδι της Ανδαλουσίας, τραγουδισμένο από τσιγγάνους υπό τους ήχους μιας κιθάρας. Το 1924 θα ξεκινήσει το «Ρομανθέρο Χιτάνο», έργο που θα ολοκληρώσει το 1927. Μία σύνθεση 18 ποιημάτων, βασισμένο σε μία από τις αρχαιότερες μορφές ισπανικής ποίησης, τη σταθερή στιχουργική μορφή.
Επόμενα έργα του «Ωδή στον Σαλβαντόρ Νταλί» και το θεατρικό «Μαριάνα Πινέδα», το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βαρκελώνη, σε σκηνογραφία Νταλί, με τεράστια επιτυχία.
Η επιτυχία του θα συνεχιστεί με τις – σουρεαλιστικού χαρακτήρα – πρόζες «Η βυθισμένη κολυμβήτρια» και «Αυτοκτονία στην Αλεξάνδρεια», καθώς και οι θεατρικές πράξεις «Ο Περίπατος του Μπάστερ Κήτον» και «Η παρθένα, ο Ναύτης και ο Σπουδαστής».
Βρισκόμαστε στα τέλη του 1929 και ο Λόρκα βυθίζεται σε κατάθλιψη, με αφορμή τις ενοχές που νιώθει για την ομοφυλοφιλία του, καθώς πλέον δεν καταφέρνει να την κρύψει από το στενό του φιλικό και οικογενειακό κύκλο. Σε αυτή την ψυχολογική κατάσταση έχει παίξει ρόλο και ο μονόπλευρος έρωτας του για τον Ισπανό γλύπτη, Emilio Aladren. Η οικογένειά του, ανήσυχη για την υγεία του, αποφασίζει να τον στείλει στην Αμερική, με την βοήθεια του στενού τους φίλου Φερνάνδο Δε Λος Ρίος. Με την υποτροφία που του εξασφαλίζει, σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Η παραμονή στην Αμερική, θα «γεννήσει» το κορυφαίο, για πολλούς, ποιητικό του έργο «Ποιητής στη Νέα Υόρκη». Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό έργο, το οποίο περιγράφει την απομόνωση και την αλλοτρίωση του ανθρώπου στα σπλάχνα της σύγχρονης κοινωνίας.
ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ
Κάτω απ’ τους πολλαπλασιασμούς,
υπάρχει μια σταγόνα από αίμα πάπιας
κάτω απ’ τις διαιρέσεις,
υπάρχει μια σταγόνα από αίμα ναυτικού
κάτω απ’ τις προσθέσεις, ένα ποτάμι από αίμα τρυφερό.
Ο Λόρκα περιφρονεί τη διεφθαρμένη πόλη και αποφασίζει να μεταβεί στην Αβάνα και να ζήσει για τρεις μήνες, πραγματοποιώντας διαλέξεις.
Το 1930 επιστρέφει στην Ισπανία, όπου πέφτει η δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα και επανέρχεται η δημοκρατία. Ένα χρόνο μετά, το 1931, συνθέτει το «Ντιβάνι της Ταμαρίτ» και την ίδια χρονιά διορίζεται διευθυντής της εταιρείας «Teatro Universitario la Barraca». Πρόκειται για μία εταιρεία, η οποία ιδρύεται από τον Υπουργό Παιδείας με σκοπό τη διάδοση των θεατρικών παραγωγών σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας. Ο Λόρκα συμμετέχει σε αυτό το εγχείρημα, όχι μόνο ως διευθυντής, αλλά και ως ηθοποιός.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο «La Barraca», ο Λόρκα γράφει τα πιο σπουδαία θεατρικά του έργα, τα οποία είναι γνωστά ως «αγροτική τριλογία»: «Ματωμένος γάμος», «Γέρμα» και «Το Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα». Έργα βασισμένα στην κοινωνική καταπίεση με έντονο το ανθρώπινο στοιχείο.
Τα σημαντικότερα έργα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ποίηση
- 1931: Divan del Tamarit
- 1930: Poeta en Nueva York.– «Ποιητής στη Νέα Υόρκη»
- 1935: Llanto por Ignacio Sánchez Mejías– «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας»
- 1936: Sonetos del amor oscuro– «Σονέτα του σκοτεινού έρωτα»
- 1928: Romancero gitano– «Τσιγγάνικο τραγουδιστάρι»
- 1934: Duente– «Ντουέντε (ομιλία του για την ποίηση)
Θεατρικά έργα
- El maleficio de la mariposa – Τα Μάγια της Πεταλούδας
- Los títeres de Cachiporra – Οι Φασουλήδες του Κατσιπόρα
- Mariana Pineda – Μαριάνα Πινέδα
- La zapatera prodigiosa – Η θαυμαστή μπαλωματού
- El publico – Το κοινό
- Así que pasen cinco años – Έτσι πέρασαν πέντε χρόνια
- Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín – Ο έρωτας του δον Περλιμπλίν με την Μπελίζα στον κήπο του
- Bodas de sangre – Ματωμένος Γάμος
- Yerma – Γέρμα
- Doña Rosita la soltera – Δόνια Ροζίτα η ανύπαντρη
- La casa de Bernarda Alba – Το Σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα
Τα έργα του ταξίδεψαν έξω από τα σύνορα της χώρας του και δεν έπαψε ποτέ να διαβάζεται και να συγκινεί. Μεταφράστηκαν από σπουδαίους ποιητές και λογοτέχνες και μελοποιηθήκαν από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες (Χατζηδάκης, Θεοδωράκης, Ξαρχάκος, Γλέζος, Λεοντής, Μαμαγκάκης).
Συγκλονιστική είναι η μελοποίηση του ποιήματος του Λόρκα «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιο Μεχίας» από τον Σταύρο Ξαρχάκο σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου, για το θάνατο του ομώνυμου φίλου του, το οποίο ερμήνευσε μοναδικά ο βαρύτονος Κώστας Πασχάλης και απήγγειλε με τη μοναδική φωνή του ο Μάνος Κατράκης.
Το άδικο τέλος του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Το 1931 ξεσπάει ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος και ο Λόρκα αναχωρεί για τη Μαδρίτη για να συναντήσει τον πατέρα του.
Το βράδυ της 18ης Αυγούστου, κι ενώ βρισκόταν ξαπλωμένος, διαβάζοντας ένα βιβλίο στο σπίτι του φίλου του Λουίς Ροσάλες, συλλαμβάνεται από τον Ραμόν Ρουίζ Αλόνσο.
Οδηγείται στο τοπικό αστυνομικό τμήμα και ο διοικητής Βαλντές διατάσσει την εκτέλεσή του, χωρίς δίκη. Οι φίλοι του κινητοποιούνται αμέσως με διαβήματα και ο μουσικός ντε Φάλλια πηγαίνει στο τμήμα και τον πετάνε έξω με ξύλο.
Ξημερώνει η 19η Αυγούστου και με ένα απόσπασμα από αστυνομικούς, ο Λόρκα οδηγείται μαζί με άλλους καταδικασμένους, στο σημείο όπου θα τους εκτελούσαν. Ο αρχηγός της ομάδας ζήτησε να τον σκοτώσει ο ίδιος, «επειδή ήταν διεφθαρμένος». Αφού εκτελέστηκαν όλοι, ο Λόρκα σύρθηκε από τον εκτελεστή του μέχρι το λάκκο. Ο θόρυβος της μηχανής του αυτοκινήτου κάλυψε τον ήχο της τουφεκιάς. Το χώμα της Γρανάδα, της γης που μεγάλωσε και αγάπησε, τύλιξε τον άτυχο ποιητή. Ήταν μόλις 38 χρονών.
Το πτώμα του ρίχτηκε σε ανώνυμο τάφο στην περιοχή Fuentegrande de Alfacar στα περίχωρα του Βιθνάρ, κοντά στη Γρανάδα. O τάφος του δε βρέθηκε ποτέ.
https://www.youtube.com/watch?v=iTmV7vTIb1s
Σε ένα ποίημα που είχε γράψει στη Νέα Υόρκη, ανέφερε:
«Έπειτα κατάλαβα ότι είχα δολοφονηθεί.
Με έψαξαν σε καφετέριες, νεκροταφεία και εκκλησίες….
αλλά δε με βρήκαν. Δε με βρήκαν ποτέ;
Όχι. Ποτέ δε με βρήκαν.»
Η εν ψυχρώ δολοφονία του Λόρκα από τους στρατιώτες του Φράνκο ήταν το αποκορύφωμα της βίαιης επίθεσης του καθεστώτος ενάντια στις Τέχνες και τα Γράμματα.
Το 1986 η κυβέρνηση της Ισπανίας έστησε το άγαλμά του στο φερόμενο τόπο του εγκλήματος, αναγνωρίζοντάς τον ως τον πιο σημαντικό Ισπανό ποιητή και θεατρικό συγγραφέα του 20ού αιώνα.
Η παράσταση «Ματωμένος γάμος» από το ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ
Πηγές
http://www.mixanitouxronou.gr
https://el.wikipedia.org
https://www.vakxikon.gr
http://www.alfavita.gr
http://aromalefkadas.gr
