Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: 50 χρόνια από τη δολοφονία του

Σήμερα συμπληρώνονται 50 χρόνια από τη δολοφονία του Αργεντινού επαναστάτη Τσε Γκεβάρα. Ήταν Κυριακή, 9 Οκτωβρίου του 1967, όταν έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες ενός Βολιβιανού στρατιώτη, σε ηλικία 39 ετών. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μία εν ψυχρώ εκτέλεση, που έλαβε χώρα εντός ενός σχολείου, στο οποίο κρατούνταν. Είχε συλληφθεί ζωντανός την προηγούμενη μέρα. Ο Τσε θα γίνει ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα του 20ου αιώνα. Δεν είναι τυχαίο, που λίγους μήνες μετά το θάνατό του, θα ξεκινήσουν στο δυτικό κόσμο οι εξεγέρσεις της νεολαίας, με αποκορύφωμα το Γαλλικό Μάη. Ο Τσε εξάλλου, είχε ήδη καθιερωθεί στις συνειδήσεις πολλών, ως ο ιδεαλιστής και ρομαντικός «Επαναστάτης με Αιτία». Μια ξεχωριστή προσωπικότητα, από αυτές που «γυρίζουν τις σελίδες της Ιστορίας». Ο Φιντέλ Κάστρο έπλεξε το εγκώμιο του εκλιπόντα, χαρακτηρίζοντάς τον ως «ένα από τα πιο σπάνια παραδείγματα ακεραιότητας, ψυχικού σθένους, αυταπάρνησης και ανιδιοτέλειας που γνώρισε ποτέ η Ιστορία».

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Το Ασθματικό Παιδί

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα Αργεντινή, Ροζάριο, 14 Ιουνίου 1928, γεννιέται ο μικρός Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνα. Ήταν το μεγαλύτερο από τα πέντε παιδιά μιας μεσοαστικής οικογένειας με αριστερές τάσεις. Το ιρλανδέζικο αίμα από την πλευρά του πατέρα που κυλάει στις φλέβες του και το βασκικό από τη μεριά της μητέρας, προοιωνίζονται το πολυτάραχο μέλλον του, αλλά και το ίδιο του το πεπρωμένο. Η οικογένεια Γκεβάρα εγκαθίσταται σε μία δασώδη περιοχή, στο Άλτο Παρανά, στα σύνορα με την Παραγουάη.

Πριν όμως συμπληρώσει τα δύο του χρόνια, ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, αρχίζει να βασανίζεται από κρίσεις δύσπνοιας και άσθματος, κάτι που θα τον συνοδεύει σε όλη του τη ζωή. Οι απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας σε εκείνη την περιοχή της Λατινικής Αμερικής, θα αναγκάσουν τελικά την οικογένεια σε νομαδική ζωή, με συνεχείς μετακινήσεις, προς αναζήτηση του κατάλληλου κλίματος.

Σε αυτές τις περιπλανήσεις θα έρθει σε επαφή με «ανέγγιχτες» φυλές Ινδιάνων. Μια μέρα, ο Ερνεστίνο θα ανακαλύψει με κατάπληξη ότι μια οικογένεια αυτοχθόνων, που απαρτίζεται από τους γονείς και τα έξι παιδιά τους, ζουν όλοι μαζί σε ένα δωμάτιο και χρησιμοποιούν κουρελόχαρτα και εφημερίδες για σκεπάσματα. Από πολύ μικρός, λοιπόν, θα αντικρίσει τη φτώχεια και την κοινωνική αδικία. Η καταπολέμησή τους θα γίνει, λίγο αργότερα, ο σκοπός της ζωής του.

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Τα Ταξίδια στη Λατινική Αμερική

Το 1946 ο Χουάν Περόν θα ανέλθει στην εξουσία. Ένα χρόνο αργότερα, ο Ερνέστο Γκεβάρα θα γραφτεί στην Ιατρική Σχολή του Μπουένος Άιρες. Πέρα από πολύ καλός φοιτητής, ο Γκεβάρα είναι δεινός μελετητής και αναγνώστης, καθώς διαβάζει ακατάπαυστα ό,τι πέσει στα χέρια του. Φιλοσοφία, λογοτεχνία, επιστημονικά συγγράμματα.

Διαβάστε επίσης Ευθανασία: Δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο ή απαξίωση της ζωής;

Όμως, προς το παρόν, κάτι άλλο του τριβελίζει το μυαλό. Επιθυμεί να πραγματοποιήσει ένα μεγάλο ταξίδι με τον αδελφικό του φίλο, Αλμπέρτο Γκρανάδο, να ανακαλύψουν τον κόσμο. Το αρχικό σχέδιο περιλαμβάνει την Ευρώπη και τις κοιτίδες του πολιτισμού: Ελλάδα-Ιταλία-Γαλλία, αλλά και Αίγυπτο. Τελικά, αποφασίζουν να εξερευνήσουν τη δική τους ήπειρο, αναζητώντας τις λατινοαμερικανικές ρίζες τους.

Έτσι, το Δεκέμβριο του 1951, σε ηλικία 23 ετών, ο Ερνέστο Τσε Γκεβάραξεκινάει το μεγάλο ταξίδι. Θα διαρκέσει 7 μήνες και θα διασχίσουν ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, με ελάχιστες εξαιρέσεις: Αργεντινή-Παταγονία-Χιλή-Περού-Άνδεις-Μάτσου Πίτσου-Αμαζόνιος-Βραζιλία-Κολομβία-Βενεζουέλα. Ο στόχος ήταν να γυρίσουν όλη τη Λατινική Αμερική, τόσο από την πλευρά του Ατλαντικού, όσο και του Ειρηνικού Ωκεανού.

Τους δυο πρώτους μήνες, οι δυο φίλοι, Αλμπέρτο και Ερνέστο, ταξίδευαν με μηχανή. Τόσο άντεξε η «Ποδερόσα», που ήταν μια παλιά Νόρτον. Εξου και τα «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας». Η συνέχεια του μεγάλου ταξιδιού θα περιλαμβάνει ωτοστόπ, λαθρεπιβίβαση, ποταμόπλοια, ακόμη και υδροπλάνο. Μεταξύ 13 και 16 Μαρτίου του 1952, βρίσκονται στη Χιλή, στα μεταλλεία της Τσουκικαμάτα (ινδιάνικη λέξη που σημαίνει «το Κόκκινο Βουνό»), τα οποία τα εκμεταλλευόταν βορειοαμερικανική εταιρεία και όπου χιλιάδες αυτόχθονες Ινδιάνοι δούλευαν σε απάνθρωπες συνθήκες.

Εκεί, ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα ντε λα Σέρνα, αρχίζει να αποκτά ταξική συνείδηση και να γίνεται ο εκκολαπτόμενος επαναστάτης «Τσε» (το Τσε στην πραγματικότητα είναι ένα παρατσούκλι που θα του προσδώσουν αργότερα οι σύντροφοί του. Στην ουσία, είναι ένα επιφώνημα που χρησιμοποιούν οι Αργεντινοί).

Βλέποντας τόνους μεταλλευμάτων να εξορύσσονται κάθε μέρα, ο Τσε αντιλήφθηκε πόσο κερδοφόρα μπορεί να είναι «η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο» και ότι δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ. Αυτοί οι εξαθλιωμένοι Ινδιάνοι, οι συντετριμμένοι από έναν πολιτισμό που ήρθε από αλλού, θα χαραχθούν βαθιά στη μνήμη του.

Η Λατινική Αμερική θα λειτουργήσει ως περίοδος «επαναστατικής επώασης» για τον Τσε, ο οποίος και θα ενστερνιστεί σταδιακά την αρχή της «επαναστατικής βίας», για την αποτίναξη κάθε μορφής καταπίεσης και τη συντριβή του ιμπεριαλισμού.

Σε ολόκληρη τη διάρκεια του ταξιδιού, οι δύο φίλοι θα εξασκούν την ιατρική, εμβολιάζοντας παιδιά, φροντίζοντας πληγωμένους εργάτες, φυματικούς ασθενείς, ενώ δε θα παραλείψουν να επισκεφθούν λεπροκομεία και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.

Όταν το ταξίδι τελειώνει, στις 26 Ιουλίου του 1952, ο Αλμπέρτο θα μείνει στο Καράκας της Βενεζουέλας και ο Γκεβάρα θα επιστρέψει στο Μπουένος Άιρες για να τελειώσει τις σπουδές του στην Ιατρική. Λίγο πριν γιορτάσει τα είκοσι πέντε του χρόνια, και αφού έχει αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη μελέτη, θα περατώσει τις σπουδές του.

Στις 7 Ιουλίου του 1953 θα ξεκινήσει ένα δεύτερο ταξίδι με τρένο. Πρώτη στάση στη Βολιβία. Ακολουθούν το Περού, ο Ισημερινός, η Νικαράγουα, ο Παναμάς, η Κόστα Ρίκα και η Γουατεμάλα. Εντωμεταξύ, στις 26 Ιουλίου, στο νησί της Κούβας του δικτάτορα Μπατίστα, ένα ηγετικό στέλεχος των φοιτητών, που ονομάζεται Φιντέλ Κάστρο Ρους, έχει αρχίσει τις πρώτες επιθέσεις.

Ο Τσε σε αυτό το ταξίδι, θα γνωρίσει την πρώτη του σύζυγο, την Περουβιανή Ίλδα Γκαδέα, με την οποία θα αποκτήσουν μία κόρη (θα παντρευτεί άλλη μία φορά αργότερα και θα αποκτήσει ακόμη τέσσερα παιδιά. Τα 5 συνολικά παιδιά του θα τα αντικρίσει ελάχιστες φορές). Στις ατέρμονες συζητήσεις τους, τίθενται τα μεγάλα ερωτήματα που αρχίζουν να τον απασχολούν: «πού βαδίζει ο κόσμος; ποια είναι η λύση για την ανθρωπότητα; πότε θα ρθει το τέλος του καπιταλισμού;». Η Ίλδα είναι αυτή που θα φέρει τον Τσε σε επαφή με τους Κουβανούς επαναστάτες και μελλοντικούς του συντρόφους.

Διαβάστε επίσης Δολοφόνος; Δε νομίζω! Από την Φωτεινή Καλλιώρα

Μετά την Επαναστατική Επώαση, η απόβαση στην Κούβα

Είναι η περίοδος, που οι ιδέες που υπάρχουν σε νεφελώδη μορφή, στο κεφάλι του Γκεβάρα, αρχίζουν να κατασταλάζουν. Στις 9 Ιουλίου του 1955 θα γίνει η πρώτη συνάντηση του Γκεβάρα με τον Φιντέλ Κάστρο στο Μεξικό. Συμμερίζονται την ανάγκη της απελευθέρωσης της Λατινικής Αμερικής από τον ιμπεριαλιστικό και καπιταλιστικό ζυγό. Ο Φιντέλ ενημερώνει το συνομιλητή του, ότι 400.000 οικογένειες στην Κούβα φυτοζωούν και στοιβάζονται σε ανθυγιεινές τρώγλες. Το «αμπράσο», ο παραδοσιακός εναγκαλισμός, επισφραγίζει τη φιλία τους. Σχεδιάζουν πλέον την απόβαση στο νησί της Καραϊβικής.

Η ζωή του αρχίζει να του ανήκει όλο και λιγότερο. Ανήκει τώρα στην Επανάσταση! Η εισβολή σχεδιάζεται να αρχίσει από τη Σιέρα Μαέστρα, την οροσειρά στα ανατολικά της Κούβας. Στις 25 Νοεμβρίου του 1956, το «Γκράνμα» (σύντμηση του grandmother), ένα παλιό γιοτ, χωρητικότητας 25 ατόμων, θα στοιβάξει 82 αντάρτικες ψυχές. Μόλις τέσσερις, οι μη Κουβανοί. Ένας Ιταλός, ένας Μεξικανός, ένας Δομινικανός και ένας Αργεντινός, ο γιατρός Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.

Μετά από μία μαρτυρική εβδομάδα, το Γκράνμα θα προσαράξει -ή ορθότερα- θα ναυαγήσει στις ακτές της Κούβας. 74 άνδρες θα πατήσουν στη στεριά, 8 αγνοούνται στους βάλτους. Άλλοι 21 θα αιχμαλωτιστούν από τους στρατιώτες του Μπατίστα και θα εκτελεστούν. Εξουθενωμένο το υπόλοιπο πλήρωμα, κατευθύνεται προς τη Σιέρα Μαέστρα, ένα συμπαγή όγκο βουνών 130 χιλιομέτρων. Θα γίνει η προστατευτική ασπίδα των ανταρτών και σύντομα το μεγάλο θέατρο της Επανάστασης.

Ο Τσε θα εξελιχθεί στην ηγετική μορφή του αντάρτικου. Θα εμφυσήσει τις αρχές του στον απλό λαό και στους αγρότες των βουνών. Η όσμωση με αυτούς, η αύρα που εκπέμπει, ο τρόπος που θα τους προσεγγίσει και θα κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, είναι καθοριστικής σημασίας για την έκβαση του αγώνα. Το αντάρτικο θα γίνει ο πόλεμος ενός ολόκληρου λαού ενάντια στον καταπιεστή. Οι αντάρτες θα αποτελέσουν απλά την εμπροσθοφυλακή.

Μετά από ένα χρόνο και οκτώ μήνες Επανάστασης, με σημαντικές απώλειες και παρά την εξαθλίωση από τις μάχες και τη διαβίωση σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, οι αντάρτες συνεχίζουν ακάθεκτοι την πορεία τους προς τη Σάντα Κλάρα, προπύργιο του Μπατίστα, με τελικό στόχο την Αβάνα. Ο Τσε έχει προαχθεί πλέον σε Κομαντάντε, ως μια πράξη αναγνώρισης από την πλευρά του Φιντέλ, της τεράστιας προσφοράς του. Είναι ταυτόχρονα πολεμιστής, γιατρός και δάσκαλος στα αυτοσχέδια νοσοκομεία και σχολεία που στήνονται, αλλά και ο εμψυχωτής των υπολοίπων.

Η ιστορική μάχη της Σάντα Κλάρα θα έχει θετική έκβαση και οι επαναστάτες θα μπούνε στην Αβάνα στις 2 Ιανουαρίου του 1959. Η υποδοχή τους θα είναι θριαμβευτική. Το μεγάλο στοίχημα κερδήθηκε, ο λαός είναι με το μέρος τους. Έχουν περάσει πλέον είκοσι πέντε μήνες, μετά από εκείνη την απόβαση αυτοκτονίας του «Γκράνμα».

Διαβάστε επίσης Νίκη Λινάρδου: η Μπέμπα του ελληνικού κινηματογράφου

Ερνέστο Τσε Γκεβάρα: Μετά την Επανάσταση

Ο Τσε Γκεβάρα θα αναλάβει διάφορα αξιώματα στη μετεπαναστατική Κούβα. Πρεσβευτής, Υπουργός, Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ και ο Ζαν Πολ Σαρτρ θα βρεθούν κι αυτοί στην Αβάνα για να τον συναντήσουν. Τα διπλωματικά του ταξίδια θα είναι πολλά, ενώ πάντα προτεραιότητα στα πλάνα του έχουν οι μεγάλοι του κομμουνιστικού συστήματος: ΕΣΣΔ και Κίνα.

Στις αρχές του 1960, θα δημοσιεύσει το ογκώδες έργο του «Ανταρτοπόλεμος», για τη στρατηγική, την τακτική, την επιλογή των τόπων και τις μάχες σε εχθρικό έδαφος. Όπως και για τον αντάρτη, που είναι ένας κοινωνικός μεταρρυθμιστής, αλλά και για τη βαθιά του πίστη στις βασικές μαρξιστικές αρχές.

Θα ακολουθήσουν το οικονομικό εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα, αλλά και η πυραυλική κρίση του 1962.

Θα συναντηθεί με τον Τίτο, με τον Νικίτα Χρουτσόφ, αλλά και με τον Μάο. Σταδιακά, θα αρχίσει να ενστερνίζεται την πεποίθηση ότι η Κουβανέζικη Επανάσταση είναι μια μοναδική περίπτωση που δε μπορεί να ενταχθεί σε κάποια από τα ήδη υφιστάμενα στρατόπεδα του Ψυχρού πολέμου. Θεωρεί πως το μπλοκ των «Αδεσμεύτων Χωρών» μπορεί να συμπεριλάβει και την Αβάνα.

Τη δυσπιστία του Τσε για τη σοβιετική υπερδύναμη δεν την ακολουθεί ο Φιντέλ. Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα νιώθει ότι έχει εκπληρώσει την αποστολή του έναντι της Κούβας. Ήρθε ο καιρός να χωρίσουν οι δρόμοι τους. Το πεπρωμένο τον καλεί αλλού. Είναι εξάλλου πολίτης του κόσμου και πρέπει να σταθεί στο πλευρό κι άλλων καταπιεσμένων λαών.

Το Τέλος στη Βολιβία

Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, αφού περιπλανήθηκε αρκετά και είχε κι ένα σύντομο πέρασμα από το Κονγκό, όπου πήγε να πολεμήσει, θα βρεθεί τελικά το φθινόπωρο του 1966 στη Βολιβία για να συνεχίσει το επαναστατικό του έργο. Ένα νέο αντάρτικο οργανώθηκε μέσα στη ζούγκλα. Αυτή τη φορά όμως, τα δεδομένα ήταν τόσο πολύ εναντίον του και η μάχη τόσο άνιση, που το τέλος του ήταν προδικασμένο.

Πυροβολήστε με δειλοί. Θα σκοτώσετε έναν άνθρωπο, αλλά όχι τις ιδέες του.

Ο Τσε Γκεβάρα εξέπνευσε μετά από αιμορραγία, αφού δέχθηκε 9 σφαίρες στο θώρακα και το στήθος. Η σορός του, για την ακρίβεια το ακρωτηριασμένο του σώμα, μεταφέρθηκε και τάφηκε κρυφά, προκειμένου να μην υπάρχει κανένα ίχνος του. Απουσίαζαν τα δύο του χέρια, τα οποία του έκοψαν νωρίτερα στο νοσοκομείο, και εν συνεχεία διατηρήθηκαν σε φορμόλη. Ο λόγος ήταν, ότι θα αποτελούσαν αποδεικτικά στοιχεία, ότι δηλαδή επρόκειτο για σωματικά μέλη του Τσε Γκεβάρα. Το πτώμα τελικά, ανακαλύφθηκε στις 12 Ιουλίου του 1997 στη Βολιβία, από μια ομάδα Κουβανών ιατροδικαστών. Τα οστά μεταφέρθηκαν στην Κούβα και τάφηκε στη Σάντα Κλάρα, όπου δόθηκε η καθοριστικότερη μάχη της Κουβανικής Επανάστασης.

Ο άνθρωπος πρέπει να περπατάει με το μέτωπο προς τον ήλιο. Για να μπορεί αυτός, καίγοντάς το, να το σημαδεύει με αξιοπρέπεια. Αν ο άνθρωπος σκύψει το κεφάλι, χάνει την αξιοπρέπειά του.

-Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.