Έντβαρτ Μουνκ: Η ζωή του μεγάλου ζωγράφου

Ο Έντβαρτ Μουνκ ήταν Νορβηγός εξπρεσιονιστής ζωγράφος του 19ου αιώνα. Η επιρροή του στην τέχνη ήταν σπουδαία και το έργο του αποτέλεσε σημαντική πηγή έμπνευσης για τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Ο πίνακας του, «Η Κραυγή», αποτελεί ένα από τα γνωστότερα και σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας τέχνης.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του

Ο Έντβαρτ Μουνκ γεννήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1863 στο Løten της Νορβηγίας, σε μια μεσοαστική οικογένεια. Σε νεαρή ηλικία έχασε τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του. Η μητέρα και η αδερφή του πέθαναν και οι δύο από φυματίωση, όταν εκείνος ήταν σε ηλικία 5 και 14 ετών αντίστοιχα. Τον θάνατο της αδερφής του, μάλιστα, αποτύπωσε, ύστερα από χρόνια, στον πίνακα «The Sick Child» (1885-86). Πέθαναν, επίσης, ο πατέρας και ο αδερφός του, ενώ μια άλλη αδερφή του έπασχε από ψυχική ασθένεια. Αυτά τα τραυματικά γεγονότα τον στιγμάτισαν και τον ακολούθησαν σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.

Η καλλιτεχνική πορεία του Έντβαρτ Μουνκ

Ο Έντβαρτ Μουνκ είχε από μικρός ταλέντο στη ζωγραφική, όμως δεν έλαβε κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση για να το εξελίξει. Εκείνο που συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη των καλλιτεχνικών του ικανοτήτων ήταν η Kristiania Bohème, ένας κύκλος καλλιτεχνών στην Κριστιάνια, όπως ονομαζόταν παλαιότερα το Όσλο. Ο Μουνκ έλαβε αρκετή καθοδήγηση και ενθάρρυνση από την ομάδα, ιδιαίτερα από τον ζωγράφο Κρίστιαν Κρογκ.

Μετά από ένα ταξίδι του το 1889 στο Παρίσι, όπου επηρεάστηκε από τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό, αλλά και τη γνωριμία του, κατά το 1890, με το έργο των μετα-ιμπρεσιονιστών Πωλ Γκογκέν και Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ, ο Μουνκ υιοθέτησε τεχνικές των ιμπρεσιονιστών σε κάποια από τα έργα του. Την ίδια περίοδο, επίσης, μυήθηκε μέσω του ποιητή και φίλου του, Εμάνουελ Γκόλντσταιν, στην ποίηση του Παρακμιακού Κινήματος.

Υπήρξαν πολλοί Νορβηγοί κριτικοί τέχνης που κράτησαν αρνητική στάση απέναντι στο καλλιτεχνικό στυλ και το έργο του Μουνκ. Το ίδιο αρνητική ήταν και η στάση Γερμανών κριτικών απέναντι στα έργα που εξέθεσε στο Βερολίνο το 1892. Τόσο οι συμβολισμοί που υπήρχαν στους πίνακές του, όσο και το συναίσθημα που απέρρεε από αυτούς ήταν στοιχεία αντισυμβατικά, ξένα για εκείνη την εποχή. Αυτό, σε συνδυασμό με την τεχνική που χρησιμοποιούσε, την οποία πολλοί θεωρούσαν πως έκανε τα έργα του να μοιάζουν ημιτελή, κατέστησαν το έργο του Μουνκ ένα επίμαχο ζήτημα. Η περίπτωση του Μουνκ εντάσσεται στις περιπτώσεις για τις οποίες συχνά λέγεται: «η δυσφήμιση είναι η καλύτερη διαφήμιση», καθώς το όνομά του ξεκίνησε πλέον να γίνεται γνωστό τόσο στη Γερμανία, όσο και αλλού.

Ο Μουνκ έζησε στο Βερολίνο το διάστημα 1892-1895, ενώ πέρασε τα δύο επόμενα χρόνια στο Παρίσι. Ταξίδευε συχνά και περνούσε τον χρόνο του σε πολλά μέρη, ώσπου το 1910 εγκαταστάθηκε και πάλι στη Νορβηγία.

Η σειρά «The Frieze of Life»

Από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του Μουνκ υπήρξαν οι πίνακες που ζωγράφισε με θέμα την αγάπη και τον θάνατο. Στην αρχή, αυτή η ομάδα έργων αποτελούταν από έξι πίνακες που εκτέθηκαν το 1893. Το 1902, τα έργα που περιελάμβανε είχαν φτάσει τα 22 σε αριθμό και εκτέθηκαν για πρώτη φορά με την ονομασία «The Frieze of Life». Ο Μουνκ άλλαζε συχνά τη σειρά με την οποία παρουσίαζε τους συγκεκριμένους πίνακες και, όταν κάποιος πωλούταν, έφτιαχνε αντίγραφο. Έτσι, υπάρχουν σήμερα αρκετά αντίγραφα από πίνακες της σειράς. Η κεντρική ιδέα του έργου ήταν η σχέση του άντρα και της γυναίκας. Μέσα στους πίνακες αυτούς παρουσιάζονται, με συγκεκριμένη σειρά, η «αφύπνιση», η άνθιση και ο μαρασμός της αγάπης, ενώ ακολουθούν η απελπισία και ο θάνατος.

Την αφύπνιση της αγάπης βλέπουμε στον πίνακα «The Voice» (1893), όπου παρουσιάζεται μια κοπέλα, την οποία καλεί μια φωνή που δεν είναι από το περιβάλλον γύρω της, αλλά πρόκειται για την εσωτερική της φωνή. Την άνθιση της αγάπης βλέπουμε στον πίνακα «The Kiss» (1892), όπου ένα ζευγάρι είναι τόσο σφιχτά αγκαλιασμένο που σχεδόν φαίνεται να υπάρχει μία μόνο μορφή. Σε πίνακες της σειράς, όπως οι «Melancholy» (1892-93), «Jealousy» (1894-95) και «Ashes» (1894), είναι εμφανής η ψυχική οδύνη που προκαλείται από την αγάπη.

Τα συναισθήματα στα έργα του

Κυρίαρχο στοιχείο των έργων του Μουνκ είναι η μοναξιά, ενώ έχει δημιουργήσει και αρκετούς πίνακες με θέμα τον θάνατο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και ο πίνακας «Death in the Sick Room» (1893-95), στον οποίο έμφαση δίνεται όχι στο άρρωστο παιδί, αλλά στις υπόλοιπες φιγούρες που βρίσκονται στο δωμάτιο, γεμάτες θλίψη και πόνο.
Παρόμοια απόγνωση εκφράζεται και στον πίνακα «The Scream» («Η Κραυγή»), ο οποίος είναι αδιαμφισβήτητα ο πιο διάσημος πίνακας του Έντβαρτ Μουνκ. Είναι εμπνευσμένος από προσωπική του εμπειρία και απεικονίζει ένα ανθρωπόμορφο πλάσμα, γεμάτο πανικό. Το 1893, ο Μουνκ ζωγράφισε τις δύο πρώτες εκδοχές της Κραυγής. Το 1895 δημιούργησε μία ακόμα εκδοχή και ολοκλήρωσε την τέταρτη και τελευταία περίπου το 1910.

Άλλες δημιουργίες

Ο Μουνκ ασχολήθηκε, επίσης, με τη χαρακτική, τη βελονογραφία, τη λιθογραφία και την ξυλογραφία και δημιούργησε πολλά έργα από το 1894 και έπειτα. Ο κύριος λόγος της ασχολίας του με τη χαρακτική ήταν πως, με αυτόν τον τρόπο, περισσότερος κόσμος μπορούσε να δει τα έργα του και τα μηνύματα που επεδίωκε να περάσει μέσω αυτών.

Αλλαγή οπτικής

Ύστερα από μια νευρική κατάρρευση που υπέστη ο Μουνκ το 1908-1909, η τέχνη του πήρε νέα κατεύθυνση και οι πίνακές του είχαν πιο θετική χροιά. Υπήρξαν, βέβαια, μερικές εξαιρέσεις, όπως ο πίνακας «Self-Portrait: The Night Wanderer», μια από τις πολλές αυτοπροσωπογραφίες που είχε δημιουργήσει στη ζωή του. Ένα ακόμα σημαντικό έργο του Μουνκ αποτελούν οι τοιχογραφίες που δημιούργησε το 1909-1916 για το Πανεπιστήμιο του Όσλο.

Η κληρονομιά του Έντβαρτ Μουνκ

Ο Έντβαρτ Μουνκ πέθανε στις 23 Ιανουαρίου 1944 στο Ekely της Νορβηγίας. Κληροδότησε όλη την περιουσία και τα έργα του στην πόλη του Όσλο, όπου το 1963 άνοιξε τις πόρτες του το Μουσείο Μουνκ. Πολλά από τα έργα του κοσμούν, επίσης, την Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας. Ο ίδιος απέρριψε τον νατουραλισμό που κυριαρχούσε στην τέχνη του 19ου αιώνα. Με το μοναδικό καλλιτεχνικό του στυλ και τις μελαγχολικές -μα εντυπωσιακές και εμπνευσμένες από την ίδια τη ζωή- εικόνες που προέβαλλε μέσα από τα έργα του, κατέστη ένας από τους σπουδαιότερους εξπρεσιονιστές ζωγράφους.

Ακολουθεί βίντεο για τη ζωή και την τέχνη του Έντβαρτ Μουνκ:

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
– Watson, Gray F.. Edvard Munch. Ανακτήθηκε από www.britannica.com. (Τελευταία πρόσβαση: 21/01/2023)
– Edvard Munch. Ανακτήθηκε από www.theartstory.org (Τελευταία πρόσβαση: 21/01/2023)