Επανάσταση 1821: Πώς συνέβαλαν οι γυναίκες;

Πηγή εικόνας: commons.wikimedia.org | Ary Scheffer, «Οι Σουλιώτισσες».

Η φετινή επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης σηματοδοτεί 200 χρόνια από την έναρξή της. Μέχρι σήμερα, πολλά κομμάτια αυτής της περιόδου παραμένουν σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό, ενώ άλλα προβάλλονται εκτενώς. Ένα από τα λιγότερο δημοφιλή ζητήματα αποτελεί η γυναικεία συμβολή στην επανάσταση και το αντίκτυπο αυτής στην έκβαση του αγώνα για ελευθερία.


Η κοινωνική θέση των γυναικών πριν την Επανάσταση

Χωρίς αμφιβολία, η Ελληνική Επανάσταση δε συνέβη σε μία ημέρα. Προηγήθηκαν χρόνια προεργασίας και οργάνωσης, για να επιτύχει αυτή η προσπάθεια. Οι ιδέες και τα ιδανικά, του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως ονομάστηκε, προέρχονταν από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και προσαρμόστηκαν στην πραγματικότητα ενός έθνους που επιθυμεί να γίνει ανεξάρτητο.

Η ελευθερία, η αδελφοσύνη, η απελευθέρωση μπορεί να είχαν βαρύνουσα σημασία για όσους βρίσκονταν μέσα στα γρανάζια της προετοιμασίας μιας τέτοιας παράτολμης προσπάθειας, αλλά δεν είχαν κανέναν αντίκτυπο στη μέση ελληνική οικογένεια που εργαζόταν σκληρά για την επιβίωσή της. Κατά συνέπεια, η θέση των γυναικών παρέμεινε η ίδια όπως και πριν. Πάνω τους έπεφτε το βάρος της διαχείρισης του σπιτιού, των χωραφιών, της ανατροφής των παιδιών, μέχρι και της περίθαλψης και φροντίδας των ηλικιωμένων μελών.

Πηγή εικόνας: wikiart.org | Eugene Delacroix, «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου».

Βέβαια, εδώ πρέπει να γίνει μία διάκριση. Η παραπάνω περιγραφή ταιριάζει στις γυναίκες που ζούσαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, δηλαδή υπό οθωμανική κυριαρχία. Οι γυναίκες που ζούσαν κυρίως στα Επτάνησα ή υπό βρετανική κυριαρχία ανήκαν κατά κύριο λόγο στην αστική τάξη, άρα δεν είχαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα βιοπορισμού. Παρόλα αυτά, η θέση τους δεν ήταν καλύτερη, διότι περιορίζονταν από τους αυταρχικούς κανόνες των κλειστών κοινωνιών, σαν όμορφα πτηνά σε χρυσά κλουβιά.

Advertisements
Διαβάστε επίσης  Φωτιά στο εργοστάσιο Triangle Shirtwaist: Η ημέρα που άλλαξε ριζικά τις συνθήκες εργασίας
Ad 14

Σπουδαίες γυναίκες που χρηματοδότησαν την Επανάσταση

Ευρέως ή λιγότερο γνωστές, στην Ελληνική Επανάσταση, υπήρξαν κάποιες γυναίκες που όχι μόνο ξεπέρασαν το ρόλο που τους απένειμε η κοινωνία της εποχής, αλλά άνοιξαν το δρόμο με τη δυναμικότητα και τις ικανότητές τους. Γνωστότερη όλων, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, καπετάνισσα που συμμετείχε στις μάχες με τους Οθωμανούς. Έμεινε χήρα δύο φορές και κατάφερε, όχι μόνο να αυξήσει την περιουσία που κληρονόμησε, αλλά και να τη χρησιμοποιήσει, έτσι ώστε να ενισχυθεί με πλοία και πολεμοφόδια ο Αγώνας. Με καταγωγή από την Ύδρα, σε πολύ μικρή ηλικία εγκαταστάθηκε στις Σπέτσες, όπου έζησε μέχρι το τέλος της, με μόνα διαλείμματα τις ναυμαχίες με τον οθωμανικό στόλο. Η πλειονότητα των περιγραφών συγκλίνει στο ότι η Μπουμπουλίνα ήταν μια γυναίκα δυναμική, εξαιρετικά οξυδερκής και ισχυρογνώμων. Τόσο προσηλωμένη στο στόχο της που μετά θάνατον, τιμήθηκε συμβολικά με το βαθμό του Υποναυάρχου.

Πηγή εικόνας: el.wikipedia.org.

Επίσης γνωστή είναι και η Μαντώ Μαυρογένους, γεννημένη στην Τεργέστη, όπου ο πατέρας της ήταν υπασπιστής του ηγεμόνα της Μολδαβίας και μέλος της Φιλικής Εταιρείας και η μητέρα της χειριζόταν τις εμπορικές υποθέσεις. Γυναίκα της αστικής τάξης, μορφωμένη και γνώστρια της ελληνικής, της γαλλικής, της τουρκικής και της ιταλικής γλώσσας, έδωσε ολόκληρη την περιουσία της στον Αγώνα. Έδινε χρήματα για τη ναυπήγηση πλοίων και την υπεράσπιση των ελληνικών νησιών. Επιπλέον, έγραψε επιστολή προς τις Γαλλίδες να βοηθήσουν την έκβαση της Επανάστασης.

Πηγή εικόνας: sansimera.gr.

Για τη συμβολή της αυτή, ο Καποδίστριας της απένειμε το βαθμό του επίτιμου αντιστράτηγου και της παραχώρησε ένα σπίτι στο Ναύπλιο. Στη διάρκεια της Επανάστασης, ερωτεύτηκε και αρραβωνιάστηκε το Δημήτριο Υψηλάντη, αλλά, επειδή ο επικείμενος γάμος τους τρομοκράτησε τους πολιτικούς της εποχής, ιδιαίτερα τον Ιωάννη Κωλέττη, δεν έγινε ποτέ.

Διαβάστε επίσης  27 Φεβρουαρίου: Ο Ιβάν Παβλόφ και ο θάνατός του

Σπουδαίες γυναίκες που αναμείχθηκαν ιδεολογικά

Εκτός, όμως από τις δύο ηρωίδες που έχουν γίνει γνωστές μέσα από αφηγήσεις και ταινίες, υπάρχουν γυναίκες που βοήθησαν στην επανάσταση με ένα πιο έμμεσο τρόπο. Μία από αυτές είναι και η Ευανθία Καΐρη, διανοούμενη του 19ου αιώνα. Σπούδασε στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας και λίγο αργότερα έγινε διευθύντρια του Παρθεναγωγείου της πόλης. Επίσης, μετέφραζε γαλλικά κείμενα. Μέσα στην Επανάσταση, στέλνει ανώνυμη ανοιχτή επιστολή προς τις Ευρωπαίες ως κραυγή βοήθειας προς τη χώρα. Παράλληλα, συγγράφει και το θεατρικό έργο «Νικήρατος».

Πηγή εικόνας: argolikivivliothiki.gr | Η Ελισάβετ Υψηλάντη.

Μία ακόμη γυναίκα-αρωγός στην επανάσταση υπήρξε η Ελισάβετ Υψηλάντη, μητέρα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας. Η καταγωγή της ήταν από την αριστοκρατική οικογένεια Βακαρέσκου της Μολδαβίας. Συνέβαλε σημαντικά στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και ήταν μία από τις πρώτες γυναίκες που μυήθηκαν. Το σπίτι της αποτέλεσε καταφύγιο για τις ιδέες της απελευθέρωσης, καθώς οργάνωνε μυστικά τις συναντήσεις των προσωπικοτήτων που έμελλε να συστήσουν την Εταιρεία.


Η Επανάσταση και ο ρόλος των γυναικών σε αυτή

Η επανάσταση που ξεκίνησε το 1821, δε θα μπορούσε να περατωθεί χωρίς τη συμβολή των γυναικών. Συγκριτικά με τους άνδρες πολεμιστές, μπορεί οι γυναίκες που πολέμησαν να ήταν λιγοστές, αλλά το σύστημα που είχε δημιουργηθεί, ώστε να είναι εφικτή η απελευθέρωση, οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη γυναικεία παρέμβαση. Γυναίκες που η μισή τους οικογένεια έλειπε, όμως, δεν επέτρεψαν στα χωράφια να ρημάξουν, στα παιδιά να πεινάσουν ή στις όποιες εργασίες να μη γίνουν. Γυναίκες που παρέδιδαν κρυφά μηνύματα με φόβο να βασανιστούν και να δολοφονηθούν, γυναίκες που κουβαλούσαν πολεμοφόδια, αλλά και γυναίκες που γεννούσαν παιδιά αποδεχόμενες ότι μάλλον θα τα δουν σκοτωμένα.

Διαβάστε επίσης  14 Νοεμβρίου: Παγκόσμια ημέρα διαβήτη

Μάλιστα, η τελευταία αυτή παραδοχή αποτελεί σύνδεση της μητρότητας με τον πατριωτισμό, κάτι που συνέβαινε στην αρχαία Σπάρτη. Αφενός, το «ἢ τάν ἢ ἐπί τᾶς» ακούγεται ηρωικό σαν κάτι που μια μάνα θα έκανε, μόνο συνειδητοποιώντας την ευθύνη της και επιλέγοντας ελεύθερα να αποδεχτεί ότι θα δει το παιδί της νεκρό. Αφετέρου, η αντίληψη αυτή είναι επικίνδυνη, αν δεν αναλογιστεί κανείς ότι οι μητέρες εκείνης της εποχής δεν επέλεγαν συνειδητά το «ιερό καθήκον» τους, αλλά ήταν απλώς η καθημερινότητά τους.

Πολλές φορές στην Ιστορία, αναφέρονται τα γυναικόπαιδα ως ένα μέρος του πληθυσμού, ευάλωτο, χωρίς καμία δύναμη αυτοπροστασίας. Σχεδόν όλες αυτές οι αναφορές, ξεχνούν κάτι πολύ σημαντικό. Τη δυνατότητα των γυναικών να οργανώνουν επαναστάσεις, να βλέπουν τα σπίτια τους να καίγονται και χτίζουν ξανά κοινωνίες από τα αποκαΐδια.


Παρακάτω ακολουθεί απόσπασμα της εκπομπής «Και εγένετο… Ελλάς» για τη συμβολή των γυναικών στην Επανάσταση:

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:

Είναι ώρα να μιλήσουμε για το ρόλο των γυναικών στην Ελληνική Επανάσταση. Ανακτήθηκε από vice.com, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

Οι γυναίκες στην Επανάσταση του 1821. Ανακτήθηκε από efsyn.gr, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

Ελισάβετ Υψηλάντη. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

Ευανθία Καΐρη. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

Μαντώ Μαυρογένους. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση στις 19/03/2021.

 

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

The Turkish Detective: Εγκλήματα με άρωμα… Κωνσταντινούπολης

Εγκλήματα στην ΠόληΗ σειρά The Turkish Detective είναι από εκείνες
Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Έρωτας και ψυχοθεραπεία – έννοιες ασύμβατεςΗ Κόλαση του Δάντη μοιάζει