Δεκεμβριανά: Ο ματωμένος Δεκέμβρης του 1944

Πηγή εικόνας: cretanmagazine.gr | Το συλλαλητήριο του ΕΑΜ στα Δεκεμβριανά.

«Δεκεμβριανά» ονομάστηκε ο εμφύλιος πόλεμος που ξέσπασε στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1944. Αντικρουόμενες πλευρές στα Δεκεμβριανά ήταν η αστυνομία και οι βρετανικές δυνάμεις ενάντια στον ΕΛΑΣ. Οι μέρες αυτού του Δεκέμβρη θεωρούνται ως οι πιο αιματοβαμμένες στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, μετά την Kατοχή.


Οι πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις της εποχής

  • ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος): Αντιστασιακή οργάνωση που έδρασε κατά την περίοδο της Κατοχής.
  • ΕΑΜ (Ελληνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο): Άλλη μια αντιστασιακή οργάνωση που έδρασε κατά την περίοδο της Κατοχής.
  • ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός): Στρατός που ιδρύθηκε από το ΕΑΜ κατά την περίοδο της Κατοχής.
  • Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας: Ήταν η κυβέρνηση που συστάθηκε από το Γεώργιο Παπανδρέου (Οκτώβριος 1944 – Ιανουάριος 1945)
  • Βρετανία: Λειτούργησε με ρόλο συμμάχου, με εκπροσώπηση από τον στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι. Πρωθυπουργός τότε τελούσε ο Ουίνστον Τσώρτσιλ.
  • ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης): Ονομαζόταν και «Κυβέρνηση του Βουνού». Σχηματίστηκε από το ΕΑΜ τον Μάρτιο του 1944 ως και το Νοέμβριο του ίδιου έτους, όποτε και διαλύθηκε. Τέσσερα μέλη της συμμετείχαν και στην κυβέρνηση του Γεώργιου Παπανδρέου.

Η πολιτική κατάσταση πριν τα Δεκεμβριανά

Την περίοδο 17-20 Μαΐου έλαβε χώρα στο Λίβανο το «Συνέδριο του Λιβάνου». Στο συνέδριο αυτό συμμετείχαν οι αρχηγοί όλων των ελληνικών πολιτικών παρατάξεων. Σκοπός του συνεδρίου ήταν σύσταση μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας για την Ελλάδα, στην οποία θα συμμετείχαν μέλη όλων των παρατάξεων. Στόχος ήταν να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς η Ελλάδα μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων. Η εξόριστη κυβέρνηση που συγκροτήθηκε στη Βηρυτό και ονομάστηκε «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος», είχε ορίσει ως πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Οι υπουργικές θέσεις καλύφθηκαν από πολιτικούς όλων των κομμάτων. Ήταν η πρώτη φορά που σχηματίστηκε κυβέρνηση και συμμετείχαν και κομμουνιστές.

Δεκεμβριανά
Πηγή φωτογραφίας: timesnews.gr | Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος Γεωργίου Παπανδρέου 1944.

Η Βρετανία εντωμεταξύ είχε ρόλο «εδαφικού εγγυητή» για την Ελλάδα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο ακόμη και με το πέρας του πολέμου είχε καταλυτικό ρόλο ως προς τις εξελίξεις που αφορούσαν τη χώρα. Πρωθυπουργός τότε ήταν ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος είχε ταχθεί κατά του ΕΑΜ και ήθελε να το απομακρύνει από κάθε μορφής εξουσία.  Συγκεκριμένα, στις 5 Μαΐου 1944, φοβούμενος τη συνεργασία του ΕΑΜ με τη Ρωσία, τονίζει προς τον υπουργό εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Άντονι Ήντεν:

«…Πρέπει να επιτύχουμε ρήξη με το ΕΑΜ, πριν αυτό συνδεθή πολύ με τους σοβιετικούς. Θα πρέπει αν είναι δυνατόν να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο χάσμα που να δώσει στους σοβιετικούς να καταλάβουν ότι θα πρέπει να το σκεφθούν πολύ σοβαρά πριν πάρουν οποιαδήποτε απόφαση. Το Φ.Ο., (Φόρεϊν Όφις), πρέπει να καταστρώσει την πιο ισχυρή επίθεση κατά του ΕΑΜ, έτσι που να είναι δυνατόν να καταγγελθεί ανοιχτά. Δεν πρέπει να του δοθεί καμία βοήθεια, όπλα οποιουδήποτε είδους, ή εφόδια. Όλη η βοήθειά μας θα πρέπει να δοθή στον Ζέρβα και αυτή θα πρέπει ν΄αυξηθή. Είναι τα πιο προδοτικά, βρωμερά κτήνη, για τα οποία έχω διαβάσει σε επίσημα έγγραφα και αυτό πάει πολύ μακρυά.

Advertisements
Ad 14

Γνωστοποιείστε μου κατά πόσο συμφωνείτε με όλα αυτά προκειμένου να διαμορφώσουμε πολύ σύντομα την πολιτική μας. Υποθέτω πως τώρα που προσκλήθηκαν να μπουν στη νέα κυβέρνηση είναι απαραίτητη μια σύντομη ανάπαυλα. Στο μεταξύ ας ετοιμάζουμε τα κανόνια μας, μια και θα πρέπει να είστε βέβαιος ότι θα φθάσουμε στη ρήξη με το ΕΑΜ και θα συγκρουστούμε επ΄ αυτού με τη Ρωσία».


Η «Συμφωνία της Καζέρτας»

Καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης είχε η υπογραφή της «Συμφωνίας της Καζέρτας». Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε στην πόλη Καζέρτα της Νότιας Ιταλίας, στις 26 Σεπτεμβρίου 1944. Στη συνεδρίαση που έγινε πριν την υπογραφή της συμφωνίας συμμετείχαν ο Βρετανός αρχιστράτηγος Ουίλσον εκπροσωπώντας τις Συμμαχικές Δυνάμεις της Μεσογείου, ο πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ελληνική κυβέρνηση, Ρέτζιναλντ Λήπερ και ο στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι. Την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» εκπροσώπησαν οι Γεώργιος Παπανδρέου, Αλέξανδρος Σβώλος, Γιάννης Ζέβγος, Θεμιστοκλής Τσάτσος και Χρήστος Σγουρίτσας και τον ΕΔΕΣ ο Ναπολέων Ζέρβας. Ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης εκπροσώπησε τον ΕΛΑΣ.

Διαβάστε επίσης  Η ανατομία του αντιεμβολιαστικού κινήματος

 

Πηγή φωτογραφίας: aera2012.blogspot.com | Στο τραπέζι που υπογράφηκε η Συμφωνία της Καζέρτας. Οι αρχηγοί του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ Στέφανος Σαράφης και Ναπολέων Ζέρβας με τον στρατηγό Σκόμπι στο μέσον, ο οποίος πλέον μετά την υπογραφή είναι ο νέος διοικητής τους.

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

1) Όλαι αι ανταρτικαί ομάδες αι δρώσαι εν Ελλάδι τίθενται υπό τας διαταγάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος.
2) Η Ελληνική Κυβέρνησις θέτει τας δυνάμεις ταύτας υπό τας διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπυ, όστις ωνομάσθη υπό του ανωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου, ως Στρατηγός Διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι.
3) Συμφώνως προς την προκήρυξιν, εκδοθείσαν παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ότι οι Αρχηγοί των Ελλήνων ανταρτών θα απαγορεύσουν πάσαν απόπειραν των υπ’ αυτούς μονάδων να αναλάβουν την αρχήν ανά χείρας. Τοιαύτη πράξις θα χαρακτηρισθή ως έγκλημα και θα τιμωρηθή αναλόγως.
4) Όσον αφορά τας Αθήνας, ουδεμία ενέργεια θα αναληφθή εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του Στρατηγού Σκόμπυ, Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις.
5) Τα Τάγματα Ασφαλείας θεωρούνται ως όργανα του εχθρού. Θα χαρακτηρισθούν ως εχθρικοί σχηματισμοί, εκτός εάν παραδοθούν συμφώνως προς διαταγάς εκδοθησομένας παρά του Στρατηγού Διοικούντος τας εν Ελλάδι δυνάμεις.

Ουσιαστικά, μετά από την υπογραφή της συμφωνίας, θα περιοριζόταν ο χώρος δράσης των αντάρτικων οργανώσεων, ενώ ο στρατηγός, Ρόναλντ Σκόμπι, θα είχε τον τελευταίο λόγο για κάθε ενέργειά τους. Η Βρετανική ισχύς στην Ελλάδα επισφραγίστηκε με την υπογραφή της «Συμφωνίας των Ποσοστών» στις 9 Οκτωβρίου 1944. Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε μεταξύ των  Ιωσήφ Στάλιν και του Ουίνστον Τσώρτσιλ και καθόρισε τα ποσοστά ελέγχου της Ελλάδας από τους δύο αυτούς, ισχυρούς άνδρες. Μετά από διαπραγμάτευση κατέληξαν στο ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ως μεγάλη ναυτική δύναμη ήταν καλύτερο να κατέχει το 90% του ελέγχου, ενώ η ΕΣΣΔ το 10%.


Τα αιματοβαμμένα Δεκεμβριανά

Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Ποσοστών, στις 12 Οκτωβρίου, λήγει επίσημα η Κατοχή και τα γερμανικά στρατεύματα αποχωρούν. Στις 18 Οκτωβρίου, σχηματίζεται ελεύθερη πια η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος, με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου. Στην κυβέρνηση αυτή συμμετείχαν και έξι υπουργοί από το ΕΑΜ. Στόχοι της νέας κυβέρνησης είναι η συγκρότηση ενιαίου εθνικού σώματος στρατού και η τήρηση των θέσεων της Συμφωνίας της Καζέρτας.

Διαβάστε επίσης  Όσιος Παΐσιος ο Αγιορείτης: Το χρονικό μιας σεβάσμιας και ταπεινής πορείας

Βασική ενέργεια για την πραγματοποίηση αυτών των στόχων ήταν ο αφοπλισμός των αντιστασιακών οργανώσεων. Συγκεκριμένα, ο Γιώργος Παπανδρέου μαζί με τον στρατηγό Σκόμπι, αποφάσισαν την αποστράτευση του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ  μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Παρά το γεγονός ότι έγιναν προσπάθειες να βρεθεί μια λύση που θα εξυπηρετούσε όλες τις πλευρές, όλες τελικά ναυάγησαν. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ βρισκόταν πίσω από τις αποφάσεις του Γεώργιου Παπανδρέου και κάθε απόρριψη συμβιβασμού. Όλα πια οδηγούσαν στα Δεκεμβριανά.

Πηγή φωτογραφίας: atexnos.gr | Δεκεμβριανά.

Το ΕΑΜ συγκάλεσε στις 3 Δεκεμβρίου συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην Πλατεία Συντάγματος. Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης έγινε έκρηξη κοντά στο σπίτι του Γεώργιου Παπανδρέου και ένας αστυνομικός έπεσε νεκρός. Τότε αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν προς το συγκεντρωμένο πλήθος. Για χρόνια παρέμενε άγνωστος ο λόγος που ξεκίνησαν οι πυροβολισμοί, μέχρι που την ευθύνη ανέλαβε ο αστυνομικός Άγγελος Έβερτ, σύμφωνα με την εφημερίδα «Ακρόπολη», το 1958. Την εντολή αυτή την έδωσε, βασισμένος σε εντολές που είχε λάβει ο ίδιος.

Δεκεμβριανά
Πηγή φωτογραφίας: redlineagrinio.gr | Ακρόπολις, 12/12/1958: Ο Άγγελος Έβερτ μιλάει σε συνέντευξή του για την εντολή που έδωσε για πυροβολισμούς την 3η Δεκέμβρη 1944.

Μεταξύ των χιλιάδων που ήταν συγκεντρωμένοι στην Πλατεία Συντάγματος, περίπου 33 σκοτώθηκαν και περίπου 140 τραυματίστηκαν. Οι οδομαχίες συνεχίστηκαν για 33 μέρες ακόμα, με τους νεκρούς και τους τραυματίες να αυξάνονται καθημερινά.  Συνολικά, 7.000 μαχητές ήταν οι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, εκ των οποίων 230 Άγγλοι, 3.500 Κυβερνητικοί, 3.000 από το ΕΑΜ και πολλοί ακόμα άμαχοι πολίτες. Οι μάχες επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές της χώρας. Έγιναν καταλήψεις αστυνομικών τμημάτων, ενώ από την αντίθετη πλευρά οι βρετανικές δυνάμεις προσπάθησαν να καταστείλουν τις οδομαχίες και με βομβαρδισμούς από αεροπλάνα σε συνοικίες της Αθήνας. Τα Δεκεμβριανά του ’44 ήταν πια γεγονός.

Διαβάστε επίσης  Lil Peep: Ένα αστέρι της ραπ που έσβησε νωρίς
Δεκεμβριανά
Πηγή φωτογραφίας: katiousa.gr | Ο Ρόναλντ Σκόμπι, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ στην Αθήνα.

Δεκεμβριανά: Το τέλος της σύγκρουσης

Ανήμερα των Χριστουγέννων, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ επισκέφθηκε την Ελλάδα για να εκτιμήσει την κατάσταση από κοντά. Σκοπός ήταν να βρεθεί μια λύση για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των αντικρουόμενων πλευρών, της αστυνομίας και των βρετανικών δυνάμεων έναντι των υποστηρικτών του ΕΑΜ. Έτσι λοιπόν, μετά από πιέσεις του Τσώρτσιλ, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός (Δημήτριος Παπανδρέου) ορίστηκε αντιβασιλέας από τον εξόριστο βασιλιά Γεώργιο Β’, στις 30 Δεκεμβρίου.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 3 Ιανουαρίου 1945, χωρίς να έχει αποδώσει λύση στα Δεκεμβριανά, ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτήθηκε. Στη θέση του, πρωθυπουργός διορίστηκε ο Νικόλαος Πλαστήρας. Στις 5 Ιανουαρίου τα στρατεύματα του ΕΛΑΣ υποχώρησαν μετά από βρετανικές πιέσεις για αντίποινα. Τον ίδιο μήνα υπογράφηκε και ανακωχή μεταξύ των μαχόμενων.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1945, η «Συμφωνία της Βάρκιζας» ήρθε για να δώσει τέλος στον αιματηρό εμφύλιο. Οι αριστεροί τη χαρακτήριζαν συχνά ως «Λευκή Τρομοκρατία». Μεταξύ άλλων, στη συμφωνία οριζόταν ο αφοπλισμός όλων των ένοπλων δυνάμεων της αντίστασης, η δημιουργία εθνικού στρατού και η επίλυση του πολιτειακού ζητήματος με δημοψήφισμα.

Πηγή φωτογραφίας: kathimerini.gr | Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Καθημερινή» για τη Συμφωνία της Βάρκιζας, μετά τα Δεκεμβριανά.

Στις διαπραγματεύσεις συμμετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Σοφιανόπουλος, ο υπουργός Εσωτερικών Περικλής Ράλλης, ο υπουργός Γεωργίας Ιωάννης Μακρόπουλος, ο γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του ΕΑΜ,  Δημήτριος Παρτσαλίδης,  ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Γεώργιος Σιάντος  και ο γενικός γραμματέας της ΕΛΔ, Ηλίας Τσιριμώκος. Η συμφωνία έγινε γενικά αποδεκτή. Μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου είχε ολοκληρωθεί ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ. και τα Δεκεμβριανά έληξαν και επίσημα.


Στο παρακάτω βίντεο  προβάλλονται οι μαρτυρίες του Ζάχου Χαζτηφωτίου, από τα Δεκεμβριανά, όπως τα έζησε εκείνη την εποχή.


Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο

«Νεότερη Ελλάδα: Από τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας», Thomas W. Gallant

Το Συνέδριο του Λιβάνου: Ανακτήθηκε από timesnews.gr (τελευταία πρόσβαση 29/11/2020)

Συμφωνία της Καζέρτας, Συμφωνία των ποσοστών, Δεκεμβριανά: Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 29/11/2020)

Τα Δεκεμβριανά του 1944 και η μάχη της Αθήνας: Ανακτήθηκε από ert.gr (τελευταία πρόσβαση 29/11/2020)

Τα Δεκεμβριανά (1944): Ανακτήθηκε από sansimera.gr (τελευταία πρόσβαση 28/11/2020)

Η Συμφωνία της Βάρκιζας: Ανακτήθηκε από sansimera.gr (τελευταία πρόσβαση 29/11/2020)

Χελλόου! Είμαι η Αγγελική :) Είμαι φιλόλογος και δημοσιογράφος. Ασχολούμαι επαγγελματικά και με τα δύο, ωστόσο η δημοσιογραφία είναι το αγαπημένο μου κομμάτι. Δημοσιογραφώ γιατί μου αρέσει η έρευνα. Είναι ωραίο να ψάχνεις για πράγματα που δεν ξέρεις και θέλεις να ανακαλύψεις!

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

70s boho chic: Το trend που κάνει δυνατό comeback.

Το boho chic των 70s, εμπνευσμένο από την ανεπιτήδευτη αισθητική

Απόγνωση, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: Μια χειριστική πρόζα

Το αριστούργημα του Ναμπόκοφ, Απόγνωση, συντίθεται με μια συγκλονιστική πρόζα