Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ξεκίνησε την μεγάλη υπόθεση του ξεσηκωμού των Ελλήνων. Ήταν αυτός που αποφάσισε και πίστεψε ότι είχε φτάσει η ώρα ο Έλληνας να πάψει να είναι ραγιάς και να αναστηθεί μέσα από τις στάχτες του. Μπορεί ο Αλέξανδρος Υψηλάντης να έκανε κάποια λάθη στην αρχηγία της Επανάστασης, όμως, αυτό δεν ακυρώνει ότι ο ίδιος αποτέλεσε τον πρωτεργάτη της.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γεννήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου του 1792 και ήταν γιός του Κωνσταντίνου Υψηλάντη και της δεύτερης γυναίκας του, της Ελισσάβετ. Από νεαρή ηλικία διακρίθηκε στην ιππασία, στη σκοποβολή και στο κυνήγι. Αργότερα, ξεκίνησε να γράφει και ποιήματα. Όταν μεγάλωσε υπηρέτησε στον ρωσικό στρατό, όπου μάλιστα στην μάχη της Λειψίας έχασε το δεξί του χέρι. Στον ρωσικό στρατό έφτασε μέχρι τον βαθμό του υποστρατήγου και έγινε υπασπιστής του τσάρου της Ρωσίας Αλέξανδρου Α΄.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική Εταιρεία
Όταν συστάθηκε η Φιλική Εταιρεία, τα μέλη της απευθύνθηκαν αρχικά στον Καποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία της. Αφού αυτός αρνήθηκε, εκείνοι κατέφυγαν στον Υψηλάντη. Ο τελευταίος δέχτηκε με μεγάλη χαρά και στις 12 Απριλίου 1820 ανέλαβε και επίσημα την αρχηγία της οργάνωσης. Οι φιλικοί είχαν στείλει ως εκπρόσωπό τους τον Εμμανουήλ Ξάνθο στην Πετρούπολη για να μεταφέρει το αίτημά τους στον Υψηλάντη. Ο Υψηλάντης διακρινόταν για την μεγαλοψυχία του, την γενναιότητα και τον πατριωτισμό του. Ειδικά για το τελευταίο υποσχέθηκε να δώσει τα πάντα στην υπόθεση της ελευθερίας του ελληνικού γένους. Με την τακτική του αναδιοργάνωσε την Εταιρεία και την επέκτεινε όπου υπήρχαν Έλληνες. Ο αδερφός του Νικόλαος ετοίμασε τον στρατό για το κίνημα και μαζί με τον αδερφό του παρουσίασαν την πρώτη ελληνική σημαία.
Πριν την Επανάσταση – Τα λάθη
Ωστόσο, ένα του λάθος, σύμφωνα με τους ιστορικούς μας, ήταν πως ξεκίνησε τον αγώνα της ανεξαρτησίας από την Μολδοβλαχία. Ο Υψηλάντης υπολόγιζε πολύ ότι οι στρατιώτες των ηγεμόνων των περιοχών αυτών, θα έμπαιναν αμέσως υπό τις διαταγές του καθώς και ότι η Ρωσία θα ενίσχυε τον αγώνα του. Δεν αντιλήφθηκε ότι για να ξεκινήσεις μια Ελληνική Επανάσταση θα πρέπει να ξεκινήσεις από εκεί που το ελληνικό στοιχείο ήταν πολύ πιο έντονο. Το τελευταίο θα το πετύχαινε στην άλλη του σκέψη που ήταν να ξεκινήσει η Επανάσταση από την Πελοπόννησο.
Η κήρυξη της Επανάστασης
Κάπως έτσι, στις 22 Φεβρουαρίου 1821, μαζί με πέντε δικούς του, φορώντας την στολή του (του ρωσικού στρατού) πέρασε τον ποταμό Προύθο, έφτασε στο Ιάσιο και κήρυξε την Ελληνική Επανάσταση στην Μολδοβλαχία. Με συνοδεία 200 ιππέων διέμεινε στην μονή του Γαλατά, σε κοντινή απόσταση από την πόλη. Ο ηγεμόνας της περιοχής Μιχαήλ Σούτσος τάχθηκε στο πλευρό του Υψηλάντη. Επίσης, στις 24 Φεβρουαρίου 1821, δημοσίευσε την προκήρυξή του («Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος») στην οποία καλούσε τους Έλληνες στα άρματα και να ξεσηκωθούν εναντίον των τυράννων τους. Στην προκήρυξή του έμμεσα έγραφε μεταξύ άλλων ότι αν ξεσηκωθούν οι Έλληνες θα τους βοηθούσε η Ρωσία, που ήταν τότε υπερδύναμη.
Οι ντόπιοι πληθυσμοί, των παραδουνάβιων ηγεμονιών αντιμετώπισαν την Επανάσταση εντελώς ψυχρά, σε αντίθεση με τους Έλληνες συντοπίτες τους οι οποίοι έτρεξαν να τεθούν υπό τις διαταγές του Υψηλάντη. Στο κάλεσμά του υπήρξε μεγάλη ανταπόκριση από πολλούς Έλληνες, όλων των κοινωνικών τάξεων. Την 25η Φεβρουαρίου 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, με ημερήσια διαταγή του καθόρισε τα υψηλόβαθμα στελέχη του επαναστατικού του στρατού. Μεταξύ αυτών ήταν οι αδερφοί του και άλλοι Φιλικοί. Στις 26 Φεβρουαρίου 1821, στον ναό των Τριών Ιεραρχών έγινε δοξολογία και ο Μητροπολίτης Βενιαμίν ευλόγησε την σημαία των επαναστατών. Ο αρχηγός κοινώνησε των αχράντων μυστηρίων και ο Μητροπολίτης του έδωσε το ξίφος.
Ο πρώτος στρατός
Ο Υψηλάντης συγκέντρωσε περίπου 3.000 στρατό από Έλληνες κυρίως οι οποίοι δεν είχαν πολεμικές γνώσεις. Στις 10 Μαρτίου 1821, στη Φωξάνη της Μολδαβίας συγκεντρώνεται ο Ιερός Λόχος, όπου βρίσκονται 494 στρατιώτες. Το σώμα αυτό ήταν πεζοπόρο και οι στρατιώτες έφεραν καραμπίνες και ξιφολόγχες. Επίσης, φορούσαν μαύρη στολή και είχαν τρίχρωμο εθνόσημο. Στο κάλυμμα του κεφαλιού, κάτω από το άσπρο λοφίο, υπήρχε μια νεκροκεφαλή με δύο μετάλλινα οστά, που σήμαινε Ελευθερία ή Θάνατος.
Η σημαία των πρώτων επαναστατών ήταν τρίχρωμη, με το κόκκινο να αναπαριστά τον πατριωτισμό, το λευκό την αδελφοσύνη και το μαύρο την θυσία. Στην μία πλευρά της σημαίας ήταν η φράση «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ» και η παράσταση των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά, ήταν η εικόνα του Φοίνικα που ξεπηδά μέσα από την φωτιά και η φράση «ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ». Επικεφαλής του στρατεύματος των Ιερολοχιτών ήταν ο Νικόλαος Υψηλάντης και Υπασπιστής ο Ηπειρώτης Αθανάσιος Τσακάλωφ, εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας. Ακόμη, οργανώθηκε άτακτο και τακτικό ιππικό και ένα σώμα εθελοντών. Το ποσό που δαπανήθηκε για τον εξοπλισμό του στρατού αυτού άγγιζε το 1.000.000 φράγκα. Ο στρατός αυτός διακρινόταν από πολύ ενθουσιασμό, αλλά αυτό μόνο δεν αρκεί. Μετά τις πρώτες αποτυχίες άρχισε να ελαττώνεται.
Οι πρώτες αποτυχίες
Ύστερα ήρθε η αποκήρυξη του κινήματος από τον τσάρο. Αυτή ήρθε στις 14 Μαρτίου 1821. Ο Καποδίστριας έστειλε επιστολή στον Αλέξανδρο Υψηλάντη με την οποία του έκανε γνωστή την αποστροφή του τσάρου από την επαναστατική δράση. Στην επιστολή δεν γινόταν λόγος για Επανάσταση αλλά για ανταρσία και τονίζονταν οι καλές σχέσεις Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η εν λόγω επιστολή έφτασε μέχρι την Υψηλή Πύλη όπου είχε αρνητικές συνέπειες για το κίνημα του Υψηλάντη. Ακόμη, ο τσάρος δημοσίευσε αυτοκρατορικό διάταγμα με το οποίο έπαυε από τα αξιώματά τους τόσο τον Αλέξανδρο όσο και τα αδέρφια του και τόνιζε πως δεν επρόκειτο η Ρωσία να δώσει καμιά βοήθεια στο κίνημα. Τέλος, του απαγορευόταν να εισέλθει στη περιοχή της Ρωσίας. Έτσι, το ηθικό των Ελλήνων έπεσε αρκετά.
Ο Υψηλάντης προσπάθησε να προσεταιρισθεί τον Αλή πασά και τον Μιλός Ορβένοβιτς της Σερβίας αλλά οι απεσταλμένοι του πιάστηκαν από τους Τούρκους. Έτσι, λοιπόν, απομονωμένος πανταχόθεν ο Υψηλάντης και ο μικρός, απείθαρχος και ανομοιογενής, στρατός του δεν θα μπορούσε να αντέξει τις Οθωμανικές, οργανωμένες, στρατιές. Ο Υψηλάντης, θεωρούσε και συνέχιζε να πιστεύει στην υποστήριξη του τσάρου με επιστολές που του έστελνε. Ένα, ακόμη, λάθος του. Στις 19 Μαρτίου 1821, ο τσάρος, που βρισκόταν στο Λάιμπαχ, λαμβάνει την επιστολή παραίτησης του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Παράλληλα, ο Υψηλάντης του ζητούσε την στήριξή του στην προσπάθεια απελευθέρωσης των ομοθρήσκων του λαών των Βαλκανίων.
Ο τσάρος συγκινήθηκε αρκετά, αλλά όταν έγινε γνωστή η αίτηση του Υψηλάντη καθώς και η προκήρυξή του στην οποία, όπως είπαμε, άφηνε υπονοούμενα ότι η Ρωσία θα στήριζε το κίνημα, αναγκάστηκε να αποκηρύξει το κίνημα μετά τις πιέσεις του Μέτερνιχ. Ο ηγέτης της Επανάστασης δεν είχε αντιληφθεί τις μηχανορραφίες και την επιρροή του Αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ, ο οποίος έκανε τα πάντα για να μην βοηθήσει ο τσάρος το ελληνικό κίνημα του Υψηλάντη.
Ο αφορισμός
Στην συνέχεια και συγκεκριμένα, στις 23 Μαρτίου 1821, υπογράφηκε ο αφορισμός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του Μιχαήλ Σούτσου και των υπόλοιπων των επαναστατών από τον Πατριάρχη Γρηγόριος Ε΄, τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Πολύκαρπο και άλλους 21 Αρχιερείς. Η εν λόγω αφοριστική πράξη υπογράφηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας και μετά από αυτήν ο Σουλτάνος δεν προχώρησε στο πρωταρχικό του σχέδιο για ολική σφαγή των χριστιανών αλλά αρκέστηκε στο να τιμωρήσει τους ενόχους και τους ύποπτους επαναστάτες. Αντίγραφα του αφορισμού στάλθηκαν στις περιοχές οι οποίες ήταν περισσότερο ύποπτες για εξέγερση, όπως η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου.
Οι Οθωμανοί καταπνίγουν την Επανάσταση
Οι Οθωμανικές ορδές μπήκαν στις ηγεμονίες στις αρχές Μαΐου 1821 και μετά την νίκες τους στο Γαλάτσι και το Δραγατσάνι (7 Ιουνίου 1821) αποδεκάτισαν τον Ιερό λόχο του Υψηλάντη. Μετά τις αποτυχίες του, ο Υψηλάντης, εγκατέλειψε τον αγώνα στην Μολδοβλαχία και επιθυμία του ήταν να κατέβει στην Ελλάδα, που είχε κηρύξει την Επανάσταση, για να αγωνιστεί. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μαζί με τους αδερφούς του Νικόλαο και Γεώργιο και τέσσερις δικούς τους, δέχτηκαν την άδεια να μπουν στο αυστριακό έδαφος. Στο διαβατήριό του ο Αλέξανδρος αναφερόταν ως «Δημήτριος Παλαιογενείδης», μεγαλέμπορος που μαζί με τους άλλους ταξίδευαν στο Αμβούργο και από εκεί στην Αμερική.
Η παγίδα – Οι υπόλοιποι συνεργάτες
Έτσι, στις 15 Ιουνίου 1821, ο Υψηλάντης με τους λιγοστούς συντρόφους του πέρασε στην Αυστρία και έπεσε στην παγίδα του Μέτερνιχ. Δεν τους επέτρεψαν να φύγουν από τη χώρα. Τον Υψηλάντη τον φυλάκισαν στον μεσαιωνικό πύργο Μούγκατς στις 14 Ιουλίου 1821. Από τους συντρόφους του άλλοι τον πρόδωσαν και συνεργάστηκαν με τους Τούρκους, όπως ο Σάββας, άλλοι λιποτάχτησαν ή σκορπίστηκαν και άλλοι έπεσαν ηρωϊκά μαχόμενοι, όπως ο Θανάσης Καρπενησιώτης και ο Γεωργάκης Ολύμπιος. Μόνο ο Γιαννάκης Κολοκοτρώνης πήρε μαζί του όσους του απέμειναν και κίνησε για την Ελλάδα. Από τους 275 μαχητές που ξεκίνησαν, μόνο οι 100 κατάφεραν να φτάσουν στην Τριπολιτσά στις 9 Αυγούστου 1821 μέσα από τα βουνά της Βαλκανικής χερσονήσου. Ο Υψηλάντης ίσως δεν θα κατόρθωνε ποτέ να φθάσει έστι έως την Ελλάδα καθώς όπως ήταν μαθημένος είχε πάντα υπό τις οδηγίες του τακτικό στρατό και όχι κλέφτικο σώμα.
Στην Αυστρία – Οι προσπάθειες
Ο Υψηλάντης ήταν στα μπουντρούμια του Μούγκατς, όπου από την πρώτη στιγμή αρρώστησε από άσθμα. Εκεί, μέσα στα υγρά μπουντρούμια, ανέχτηκε τα πάνδεινα, σύμφωνα με τις τακτικές του Μέτερνιχ, ο οποίος απεχθανόταν τους επαναστάτες. Κάποτε, το 1822, ένας Ούγγρος συνταγματάρχης πέτυχε να έρθει σε επαφή μαζί του και του πρότεινε να οργανώσει την απόδρασή του. Ο Υψηλάντηςμ σκεπτόμενος την τύχη των αδερφών του, που επίσης κρατούνταν από τους Αυστριακούς, δεν δέχτηκε. Ακόμη, το 1823, ο Ξάνθος απεσταλμένος του Δημήτριου Υψηλάντη κατάφερε να δώσει στον Αλέξανδρο την είδηση πως είχε πάει εκεί για να οργανώσει την απόδρασή του. Όμως, πάλι ο Αλέξανδρος δεν δέχτηκε.
Το τέλος
Τέλη του 1827, όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις, αποφάσισαν την ανεξαρτησία του Ελληνικού Έθνους, ο Αλέξανδρος αποφυλακίζεται στις 24 Νοεμβρίου 1827 και εγκαθίστανται στην Βιέννη γιατί ήταν πολικός κρατούμενος. Όμως όλα είχαν τελειώσει. Στο σπίτι του ήταν κατάκοιτος. Πέθανε στις 9 (ή 19 ή 31) Ιανουαρίου 1828 αφού έμαθε ότι ο Καποδίστριας έφτασε στην Μάλτα και από εκεί ερχόταν Κυβερνήτης στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Οι τελευταίες του στιγμές ήταν πάμφτωχες και μίζερες. Η τελευταία του επιθυμία ήταν η καρδιά του να βγει από το σώμα του και να μεταφερθεί στην Ελλάδα. Την επιθυμία του πραγματοποίησε ο Γεώργιος Λασάνης. Τώρα, η καρδιά βρίσκεται στο Αμαλιείο Ορφανοτροφείο Αθήνας. Τέλος, τα οστά του, το 1964, μεταφέρθηκαν στον ναό των Αγίων ταξιαρχών στο Πεδίον του Άρεως.
Μια άδικη απαίτηση
Όταν ο Υψηλάντης εισήλθε στο Ιάσιο άκουσε κάποιες φήμες πως τα χρήματα που είχαν μαζέψει οι ντόπιοι για την Επανάσταση, είχαν δοθεί στον τραπεζίτη Παύλο Ανδρέου. Ο τελευταίος αρνήθηκε ότι διέθετε χρήματα της Φιλικής αλλά ο Υψηλάντης τον συνέλαβε και έβαλε να ψάξουν τα βιβλία του. Μετά τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι ο Ανδρέου είχε δίκιο. Παρ’ όλα αυτά ο Υψηλάντης ζήτησε 60.000 γρόσια για να τον αποφυλακίσει.
Όχι μόνο μάχες, αλλά και… έρωτες
Κάποτε, το 1817, στην πόλη Κάρλσμπαντ της Βοημίας, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γνώρισε δύο κόμισσες της Αυστρίας. Ήταν οι αδερφές Λουλού και Κωνσταντίνα Τυρχάιμ. Η Κωνσταντίνα, μάλιστα, ήταν παντρεμένη με τον Ρώσο πρέσβη στη Βιέννη, πρίγκηπα Ραζουμόφσκι. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του Υψηλάντη, με τις ιδέες του και την μελαγχολία της προσωπικότητάς του, εντυπωσίασε τις δύο αδερφές και μάλιστα ή κωνσταντίνα τον ερωτεύθηκε παράφορα. Όμως, και ο Αλέξανδρος αισθανόταν τα ίδια για την ρομαντική και μορφωμένη Κωνσταντίνα. Παρ’ όλα αυτά ο έρωτας αυτός παρέμεινε πλατωνικός. Το τελευταίο προκύπτει έντονα μέσα από τις επιστολές του Αλέξανδρου αλλά και τα απομνημονεύματα της αδερφής της Κωνσταντίνας. Όμως, και οι δύο αδερφές παρέμειναν στο πλευρό του Υψηλάντη κατά την φυλάκισή του και προσπάθησαν έντονα να τον ελευθερώσουν. Με άλλα λόγια, οι δύο κόμισσες στάθηκαν με μεγάλη αφοσίωση, μέχρι το τέλος, δίπλα στον Αλέξανδρο. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου η Κωνσταντίνα δεν άντεξε και τρελάθηκε.
Το τέλος του – Η Εκπλήρωση
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, με άθλια υγεία, εγκαταστάθηκε στην Βιέννη. Έτσι, όπως ήταν κατάκοιτος, κάποια στιγμή πήρε στα χέρια του την εφημερίδα «Αυστριακός παρατηρητής». Σαν θες από τύχη, σαν θες από κάποια ανώτερη δύναμη, τα μάτια του έπεσαν σε μια είδηση γραμμένη με πολύ μικρά γράμματα. Τι έγραφε; Αυτό για το οποίο αγωνίστηκε και ποθούσε όλη του τη ζωή. Ο Καποδίστριας, έλεγε η είδηση, έφτασε με αγγλικό πλοίο στην Μάλτα και από εκεί θα κατευθυνόταν στο Ναύπλιο για να αναλάβει την διακυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας. Η είδηση του έδωσε τέτοια χαρά που τα μάτια του έλαμψαν. Τότε, γύρισε το βλέμμα του στον ουρανό και ξεκίνησε να λέει το «Πάτερ ημών…». Πριν τελειώσει εναπόθεσε το πνεύμα του στην αγκαλιά του Κυρίου. Ο πρώτος Επαναστάτης είχε «φύγει»…
Πηγές-Βιβλιογραφία:
1) ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, ΟΣΑ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2016, ISBN: 978-618-03-0651-4, Σελ. 196-197
2) ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, Σαν ΣΗΜΕΡΑ στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2020, ISBN: 978-618-03-2518-8, Σελ. 33, 70, 72, 73, 90, 94, 99, 103
3) ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις Realnews 2014, Α΄ ΜΕΡΟΣ, Σελ. 195-197, 205
4) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ, ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ 1821, Γ΄ ΤΟΜΟΣ, εκδόσεις ΑΡΧΥΤΑΣ, Ειδική έκδοση για τον όμιλο ΕΣΤΙΑ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΜΜΕ Α.Ε., Αθήνα 2021, ISBN: 978-618-5410-67-4, Σελ. 168-170
5) ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ, ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΟΠΤΡΑ 2021, ISBN: 978-960-653-430-0, Σελ. 114
6) ΧΡΗΣΤΟΣ Α. ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821, 1979 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2021, για αυτή την έκδοση, ΤΟ ΒΗΜΑ/ ΑΛΤΕΡ ΕΚΓΟ Α.Ε., Τόμος Δ’, Ν-Ω, ISBN ΤΟΜΟΥ Δ΄: 978-618-5519-27-8, Λήμμα: «Υψηλάντης Αλέξανδρος», Σελ. 380-384
Δείτε το Βίντεο:
