Φιντέλ Κάστρο: Το τέλος μιας εμβληματικής εποχής

Το θάνατο του ιστορικού ηγέτη της Κούβας ανακοίνωσε ο αδελφός του και πρόεδρος της χώρας, Ραούλ Κάστρο. Ο χρόνος πάγωσε στην Κούβα στις 22:29 το βράδυ της Παρασκευής 25 Νοεμβρίου. O Φιντέλ Κάστρο ήταν μια εμβληματική φυσιογνωμία του 20ου αιώνα, ένας από τους πιο ασυμβίβαστους πολιτικούς ηγέτες. Ήταν ένας άνθρωπος που κατάφερε να απελευθερώσει μια χώρα από ένα δικτάτορα και κατάφερε να τη διατηρήσει συσπειρωμένη, παρά τον αποκλεισμό της.

Ο Κομαντάντε, ο πατέρας της κουβανικής επανάστασης, ήταν 90 ετών και από το 2006 και μετά είχε παραδώσει την εξουσία στον αδερφό του. Η σορός του «θα αποτεφρωθεί», δήλωσε ο νυν πρόεδρος της Κούβας, Ραούλ. «Σύμφωνα με την επιθυμία που είχε εκφράσει ο σύντροφος Φιντέλ, η σορός του θα αποτεφρωθεί τις πρώτες ώρες» του Σαββάτου, ανακοίνωσε ο Κουβανός πρόεδρος σε διάβημα του που μεταδόθηκε από την κρατική τηλεόραση. Το συμβούλιο του Κράτους κήρυξε «εθνικό πένθος εννέα ημερών» από το Σάββατο έως την Κυριακή 4 Δεκεμβρίου. Στη διάρκεια της ερχόμενης εβδομάδας, όπου θα γίνονται διάφορες εκδηλώσεις προς τιμήν του αποθανόντος ηγέτη, μια πομπή με τις στάχτες του θα διασχίσει τη χώρα για τέσσερις ημέρες.

Η τελευταία του εμφάνιση, ήταν στις 19 Απριλίου του 2016 όταν έκλεισε το Έβδομο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας. «Ίσως αυτή να είναι μια από τις τελευταίες φορές που σας μιλώ σε τούτη την αίθουσα. Οι ιδέες του κομμουνισμού θα παραμείνουν ως απόδειξη σε αυτό τον πλανήτη, ότι αν τις δουλέψει κανείς με πάθος και αξιοπρέπεια, μπορούν να παραγάγουν τα υλικά και πολιτιστικά αγαθά που χρειάζονται οι άνθρωποι», είχε πει τότε ο Κάστρο κλείνοντας τη σύντομη ομιλία του, προκαλώντας συγκίνηση και δάκρυα.

Ο Φιντέλ Κάστρο έγινε σύμβολο της Αριστεράς και μεγάλος εχθρός για τις ΗΠΑ που έβλεπαν την Κούβα ως «άνδρο» του κομμουνισμού και εφαλτήριο για την μετάδοση του στη Λατινική Αμερική. Οι Αμερικανοί προσπάθησαν να ανατρέψουν τον Κάστρο, αλλά κατάφεραν μόνο να γιγαντώσουν την λαϊκή του απήχηση στην πατρίδα του. Χιλιάδες Κουβανοί «έπιναν νερό στο όνομά του», άλλοι έφευγαν, ακόμα και κολυμπώντας για να γλυτώσουν από το απολυταρχικό του καθεστώς. Όπως είναι φυσικό, εκατοντάδες φυλακίστηκαν και πολλοί σιώπησαν. Το μόνο σίγουρο είναι, ότι ο Κάστρο άφησε το στίγμα του στην ιστορία της χώρας του.

Γόνος πλούσιας οικογένειας, ο Φιντέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου του 1926 στο Μπιράν της Κούβας. Ο πατέρας του ονομαζόταν Άνχελ Κάστρο και ήταν εύπορος γαιοκτήμονας, η μητέρα του ονομάζονταν Λίνα Ρους και ήταν η οικιακή βοηθός της πρώτης συζύγου του Άνχελ Κάστρο. Μαθήτευσε σε σχολείο Ιησουϊτών από το 1931 μέχρι και το 1945. Από το 1945 και μετά, εισάγεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αβάνας και το 1950 παίρνει το διδακτορικό του δίπλωμα στο Αστικό Δίκαιο και το πτυχίο του στο Διπλωματικό και Προξενικό Δίκαιο από τη Νομική σχολή στην Αβάνα. Στα 43 του χρόνια, είχε αποκτήσει τεράστια φήμη και του είχε δοθεί ο χαρακτηρισμός «ο δικηγόρος των φτωχών», καθώς ποτέ δεν ζήτησε αμοιβή από κάποιον που δε μπορούσε να τη δώσει.

Είχε ήδη αναπτύξει, μια κοινωνική ευαισθησία με ασαφή αριστερό προσανατολισμό. Θεώρησε πως ήταν πιο χρήσιμος για τη χώρα του ως βουλευτής, παρά ως δικηγόρος. Διεκδίκησε μια θέση στο κοινοβούλιο της χώρας του το 1952, όπου ο δικτάτορας Μπατίστα ακύρωσε τις εκλογές εκείνης της χρονιάς, κηρύσσοντας το στρατιωτικό πραξικόπημα του. Μετά την εξέλιξη αυτή, ο Κάστρο άρχισε να προπαγανδίζει στον κόσμο που τον υποστήριζε, την ένοπλη αντίσταση στην αμερικανοκίνητη δικτατορία του Μπατίστα.

Στις 26 Ιουλίου του 1953, ο Φιντέλ Κάστρο σχεδίασε και πραγματοποίησε επίθεση στο στρατόπεδο της Μονκάδα, μαζί με 85 ακόμα μαχητές, από τους οποίους ελάχιστοι επέζησαν, καθώς η επίθεση πνίγηκε στο αίμα. Ο Φιντέλ καταδικάστηκε και έμεινε στην φυλακή για δύο χρόνια, ενώ με την απελευθέρωσή του αυτοεξορίστηκε πρώτα στις ΗΠΑ. Από εκεί πολύ γρήγορα απελάθηκε και πήγε στην συνέχεια στο Μεξικό, όπου μαζί με τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και τον Καμίλο Σιενφουέγος ετοίμασαν νέο σχέδιο για την ανατροπή του καθεστώτος Μπατίστα, χωρίς ξεκάθαρη θέση για το νέο καθεστώς. Εν τω μεταξύ, το 1955 το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας, είχε απορρίψει την έκκληση του Φιντέλ Κάστρο για ένοπλο αγώνα, καθώς τη συγκεκριμένη περίοδο έδινε όλες τις δυνάμεις του στην πάλη για την δημιουργία μαχητικών επιτροπών στα εργοστάσια και στις κοινότητες και τη δημιουργία ενός εθνικού δημοκρατικού μετώπου που θα ένωνε όλες τις αντίθετες με τον Μπατίστα δυνάμεις.

Στις 30 Νοεμβρίου του 1956, ο Φιντέλ με 82 επαναστάτες μεταξύ των οποίων ήταν ο Ερνέστο Γκεβάρα και ο Καμίλο Σιενφουέγος, αποβιβάστηκαν στους πρόποδες της οροσειράς Σιέρα Μαέστρα. Κάποιος τους είδε και ειδοποίησε τις αρχές με αποτέλεσμα από τις επιδρομές να επιζήσουν μόλις 20 άτομα μεταξύ των οποίων ο Φιντέλ, ο αδερφός του Ραούλ, ο Τσε κι ο Σιενφουέγος. Τα νέα όμως έκαναν το γύρο της Κούβας και ολοένα και περισσότεροι άρχισαν να βρίσκονται στο πλευρό του Φιντέλ και της ομάδας του. Έτσι, ξεκίνησε η εποποιία του αγώνα στα βουνά και οι διαδοχικές νίκες εναντίον του εκπαιδευμένου από Αμερικανούς ειδικούς, στρατού του Μπατίστα. Παράλληλα, διεξαγόταν και ο αγώνας στις πόλεις από το κίνημα της 26ης του Ιούλη με επικεφαλής τον Φρανκ Παϊς, που είχε οργανώσει ένα τεράστιο παράνομο δίκτυο. Από το μακελειό στη Σιέρα Μαέστρα και έπειτα, χιλιάδες εθελοντές στρατολογήθηκαν στις γραμμές του αντάρτικου. Η Τέταρτη Φάλαγγα του Στρατού του Κάστρο, άρχισε να σημειώνει μικρές νίκες ως το 1958.

Την πρωτοχρονιά του 1959, οι φάλαγγες του Τσε, του Καμίλο, του Ραούλ και του Φιντέλ κατέλαβαν την Αβάνα και ο δικτάτορας Μπατίστα έφυγε με αεροπλάνο από την χώρα. Μαζί με την ανοικοδόμηση της χώρας, με εγκαθίδρυση δωρεάν υγείας και παιδείας, κλιμακώθηκε και η προσπάθεια στραγγαλισμού της επανάστασης από τις ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί επιχείρησαν το 1961 απόβαση με την κωδική ονομασία «Κόλπος των Χοίρων», η οποία όμως κατέληξε σε αποτυχία, όπως και οι απόπειρες δολοφονίας του Φιντέλ Κάστρο από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.

Ακολούθησε η Κρίση των Πυραύλων, η διακήρυξη του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της κουβανέζικης επανάστασης κι η διεθνιστική βοήθεια της μικρής και αδύναμης Κούβας σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας. Το 1965, οι τρεις επαναστατικές οργανώσεις: το Κίνημα 26 του Ιούλη, το Κομμουνιστικό Κόμμα, που ονομαζόταν τότε Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Επαναστατικό Διευθυντήριο, συγχωνεύονται και σχηματίζουν το Κομμουνιστικό Κόμμα Κούβας.

Ο Φιντέλ θα πει δέκα χρόνια αργότερα πως «Το Κόμμα είναι σύνθεση των πάντων. Μέσα σ’ αυτό συνδυάζονται τα όνειρα όλων των επαναστατών της ιστορίας μας. Το Κόμμα σήμερα, είναι η ψυχή της Κουβανικής Επανάστασης». Το 1975 έστειλε στρατεύματα στην Αγκόλα στο πλευρό του Λαϊκού Κινήματος για την Απελευθέρωση της Αγκόλα και το 1978 στην Αιθιοπία για την αντιμετώπιση της εισβολής της Σομαλίας. Το γεγονός αυτό, καθώς και η βοήθεια που πρόσφερε στους Σαντινίστας της Νικαράγουα το 1979, επιδείνωσε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1991 η ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, σήμαναν την απαρχή μεγάλων οικονομικών δυσκολιών για την Κούβα και ο Κάστρο αναγκάστηκε να κάνει ορισμένα ανοίγματα προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης της κουβανικής οικονομίας. Την ίδια χρονιά, σκλήρυνε και η στάση των ΗΠΑ, οι οποίες συνέχισαν το εμπάργκο που στραγγάλισε οικονομικά την Κούβα από το 1960 μέχρι και την οριστική αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων που επισφραγίστηκε το 2014, επί προεδρίας Ομπάμα.